روز قيامت‌ الَّذِينَ ظَلَمُوا آنان كه شرك آوردند الْعَذابَ‌ عذاب دوزخ را و دراندازند ايشان را بدوزخ فرياد برآرند و از مالك دوزخ تخفيف عذاب طلبند فَلا يُخَفَّفُ‌ پس سبك كرده نشود عَنْهُمْ‌ از ايشان عذاب دوزخ‌ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ‌ و نه ايشان مهلت داده شوند يعنى زمانى ايشان را مهلت ندهند و بى‌عذاب نگذارند وَ إِذا رَأَى الَّذِينَ أَشْرَكُوا و چون ببينند آنان كه شرك آوردند شُرَكاءَهُمْ‌ انبازان خود را يعنى بتان كه ايشان را شريك خدا ميگفتند يا شياطين جن و انس كه شريك ايشان شده بودند در كفر و ايشان را بر كفر داشته‌اند قالُوا رَبَّنا گويند مشركان اى پروردگار ما هؤُلاءِ شُرَكاؤُنَا اين گروهند شركاء ما الَّذِينَ كُنَّا نَدْعُوا آنان كه بوديم ما كه ايشان را ميپرستيديم‌ مِنْ دُونِكَ‌ بدون تو و يا فرمان ايشان ميشنيديم در كفر اين اعتراف ايشان باشد بآنكه در اين امر مخطى بودند فَأَلْقَوْا پس بيفكنند و القا كنند إِلَيْهِمُ الْقَوْلَ‌ بسوى همه ايشان سخن را يعنى خداى بتان را گويا گرداند تا زود ايشان را جواب دهند و يا شياطين ايشان را گويند إِنَّكُمْ لَكاذِبُونَ‌ بدرستى كه شما دروغ گويانيد يا شما ما را نميپرستيديد بلكه هواى خود را پرستش ميكرديد هرگز ما شما را نفرموديم بپرستش خود و مصداق وجه ثانى است قوله‌ كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبادَتِهِمْ‌ و مقوى وجه اول قوله‌ وَ ما كانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي‌ و در تبيان آورده كه نصارى و يهود و بنى مدلج چون عيسى و عزير و ملائكه را در بهشت بينند وقتى كه خود در دوزخ باشند گويند خدايا ما اينان را ميپرستيديم بامر ايشان پس آن دو پيغمبر و فرشتگان گويند شما دروغ مى‌گوييد ايشان شرمنده و مخذول گردند و حجة بر ايشان لازم شود انديشه ديگر كنند وَ أَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ‌ و بيفكنند بخداى‌ يَوْمَئِذٍ السَّلَمَ‌ در آن روز صلح را يعنى از در صلح در آيند به اين وجه كه معترف شوند بگناه و گردن نهند حكم خداى را يا اسلام آرند و هيچ كدام سود ندارد بعد از استكبار ايشان از دين در دنيا وَ ضَلَّ عَنْهُمْ‌ و گم گردد از ايشان يعنى باطل و زايل شود ما كانُوا يَفْتَرُونَ‌ آنچه بودند كه دروغ بر ميبافتند از شفاعت بتان و دست‌گيرى ايشان چه بجاى شفاعت از ايشان تبرى و شناعت بينند و نيز از حال مشركان در آن روز خبر ميدهد الَّذِينَ كَفَرُوا آنان كه نگرويدند بخدا وَ صَدُّوا و باز داشتند مردمان را عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ‌ از راه خدا يعنى از ايمان بوحدانيت حق تعالى و نبوت حضرت‌