نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 5 صفحه : 144
ثمرات در او پيدا شود و در انوار گفته كه فواكه ربيعيه و صيفيه و
خريفيه و شتويه در يك روز در مكه توان يافت و چون تكرار ندا در دعا دليل تضرع و
نياز است ديگر باره فرمود كه
رَبَّنا اى پروردگار
ما إِنَّكَ تَعْلَمُ بدرستى كه تو ميدانى ما نُخْفِي
آنچه پنهان ميكنيم وَ ما نُعْلِنُ و آنچه آشكارا مىسازيم يعنى
نهان و آشكاراى ما را ميدانى و باحوال و مصالح ما اعلم از مايى و بنفسهاى ما ارحم
از مايى پس حاجت نيست ما را طلب مقاصد خود كردن از تو لكن تو را ميخوانيم و از روى
تضرع مقاصد خود را بتو عرض ميكنم بجهة اظهار عبودية تو و افتقار برحمة واسعه تو و
استعجال بنيل آنچه نزد تست از نعم جليله بعد از آن بجهة تأكيد قول مذكور فرمود كه وَ ما يَخْفى
و پوشيده نيست عَلَى اللَّهِ مِنْ
شَيْءٍ بر خداى هيچ
چيزى فِي الْأَرْضِ در زمين وَ لا فِي السَّماءِ و نه در آسمان براى آنكه عالم است بعلم ذاتى و نسبت آن علم
بهمه معلومات ما يكسانست و من براى استغراق است جبائى گفته كه اين ابتداء كلام است
از حقتعالى بر سبيل حكاية از ابراهيم و بعد از آن باز نقل كلام ابراهيم مى فرمايد
بقوله الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي شكر و سپاس آن خداى را كه بمحض
فضل خود وَهَبَ لِي ببخشيد و عطا كرد مرا عَلَى الْكِبَرِ
بر سر پيرى و بزرگسالى يعنى در وقتى كه پير بودم و نااميد از فرزند بمن بخشيد دو
پسر را إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ اسماعيل را در شصت و چهار سالگى
يا در نود و نه سالگى و اسحاق را در نود سالگى يا در صد و دوازده سالگى و از سعيد
بن جبير مرويست كه ابراهيم را فرزند نشد مگر در حالت صد و هفده سالگى إِنَّ رَبِّي
بدرستى كه پروردگار من لَسَمِيعُ
الدُّعاءِ شنونده
يعنى اجابت كننده دعا است من قولك سمع الملك كلامى اذا اعتد به و مثل اينست سمع
اللَّه لمن حمده و سميع از ابنيه مبالغه است كه عاملند بمثل عمل فعل خود و اضافه
آن بمفعول فعل است يا فاعل آن بر اسناد سماع بدعا بر سبيل مجاز و در اين اشعار است
بآنكه حضرت ابراهيم (ع) فرزندان را بدعا از خدا در خواسته و حقتعالى ايشان را بجهة
آن باو عطا فرمود
رَبِّ اجْعَلْنِي اى آفريننده من گردان
مرا بر وجه الطاف مُقِيمَ الصَّلاةِ بپاى دارنده نماز وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي و فرزندان مرا نيز
توفيق ده بر مواظبة بر نماز ابن عباس فرموده كه هميشه اولاد ابراهيم (ع) بر فطرة
اسلام بودند و خواهند بود تا روز قيامت و در انوار گفته كه اين جار و مجرور عطف
است بر ضمير منصوب اجعلنى و تبعيض بجهة علم او بود باعلام الهى يا باستقرار عادت
در امم ماضيه كه در ميان ذرية او بعضى كفار باشند
رَبَّنا اى آفريدگار ما كرم
نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 5 صفحه : 144