پس از كتابت آيات نازل شده، پيامبر خدا تفسير، تأويل، ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه آن را نيز به او تعليم مى‌داد.[1]

ابن ابى الحديد به صراحت، كاتبان وحى را على عليه السلام، زيد بن ارقم و حنظله بن ربيع دانسته و گفته است: معاويه (پس از مسلمان شدن در سال هشتم هجرت)، نامه‌هاى پيامبر را به سران و نوشته‌هاى مورد نياز مردم و همچنين فهرست اموال و صدقات را مى‌نوشته است.[2]

بر اساس نوشته يكى از قرآن‌پژوهان، از نويسندگان پيامبر، دو نفر بيش از ديگران از ملازمت محضر پيامبر صلى الله عليه و آله برخوردار، و وظيفه نوشتن قرآن را بر عهده داشتند كه آن دو على بن ابى طالب عليه السلام و زيد بن ثابت بودند.[3] جرجى زيدان نيز گويد: در عهد رسول خدا از همه بيشتر على بن ابى طالب، عبد اللّه بن مسعود، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابىّ بن كعب به تدوين قرآن عنايت داشتند.[4]

به تصريح ابن عبد ربّه، على عليه السلام و عثمان كاتبان وحى بودند و در صورت حاضر نبودن ايشان، ابىّ بن كعب به كتابت مى‌پرداخت.[5] از امام على عليه السلام روايات بسيارى در باره كتابت وحى و اشراف آن حضرت بر اين كتاب مقدس، نقل شده است‌[6] و اين در حالى است كه برخى نام معاويه را به عنوان كاتب وحى نوشته و حتى به جاى على عليه السلام، نام معاويه را ذكر كرده‌اند؛ با اين حال، معاويه تنها چند ماه برخى نامه‌هاى رسول اللَّه را مى‌نوشته و حتى به سبب تعلل در نگارش، پيامبر با عبارت‌

«لا أَشبَعَ اللَّهُ بَطنَه»

او را نفرين كرد.[7] امام على عليه السلام در دوران خلافتش در جواب نامه معاويه، كه‌

[1]. تفسير العيّاشى: ج 1 ص 253؛ كمال الدين: ص 284- 285.

[2]. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد: ج 1 ص 338.

[3]. تاريخ قرآن، حجتى: ص 203- 204.

[4]. تاريخ آداب اللغة العربيّة: ج 1 ص 225.

[5]. العقد الفريد: ج 4 ص 152.

[6]. مكاتيب الرسول صلى الله عليه و آله: ج 1 ص 123- 124.

[7]. أنساب الاشراف: ج 1 ص 532؛ تاريخ الطبرى: ج 8 ص 181؛ إمتاع الأسماع: ج 10 ص 185.