تصحيف برخى نام‌ها

از ديگر علل تعدد كاتبان، تصحيف اطلاعات مربوط به اشخاص است؛ مثلًا برخى ابوحماد عقبة بن عامر جهنى را از كاتبان رسول خدا دانسته‌اند و به نامه‌اى از آن حضرت كه ابن سعد آورده و در انتهاى آن نام عقبه ذكر شده استشهاد كرده‌اند؛ اما كاتب ياد شده بر اساس نسخ موجود، علاء بن عقبه است.[1]

همچنين، اطلاعات مربوط به ابوالوليد ابان بن سعيد و برادرانش خالد و عمرو، كه از كاتبان وحى قلمداد شده‌اند، خلط شده است. بر خلاف گزارش‌هايى كه در آنها از هجرت ابان به حبشه سخن به ميان آمده‌[2] و او را در زمره كاتبان پيامبر ثبت كرده‌اند،[3] او از دشمنان پيامبر و در نبرد بدر، با مشركان همراه بود[4] و پس از حديبيه (سال ششم) اسلام آورد؛[5] زيرا هنگامى كه عثمان براى مذاكره با قريش از حديبيه به مكه رفت، ابان او را پناه داد.[6] وى در غزوه خيبر (سال هفتم) شركت داشت و پس از آن از سوى رسول خدا، والى بحرين شد و تا رحلت رسول خدا در آن جا بود.[7]

فضيلت‌تراشى براى برخى از صحابه‌

مقارن بعثت، در مكه حدود هفده نفر با فنّ كتابت آشنايى داشتند.[8] ابوعبد اللّه زنجانى‌[9] عده باسوادان مكّه را فقط چهارده تن، و بلاذرى شمار آنان را در يثرب،

[1]. البداية و النهاية: ج 5 ص 370؛ مكاتيب الرسول: ج 1 ص 146.

[2]. تاريخ دمشق: ج 6 ص 132؛ الاصابة: ج 1 ص 169.

[3]. انساب الاشراف: ج 2 ص 193؛ فتوح البلدان: ج 3 ص 580.

[4]. اسد الغابة: ج 1 ص 149؛ الاصابة: ج 1 ص 168.

[5]. الاستيعاب: ج 1 ص 62؛ تاريخ دمشق: ج 6 ص 133.

[6]. السيرة النبوية: ج 2 ص 315.

[7]. الاستيعاب: ج 1 ص 62؛ اسد الغابة: ج 1 ص 575.

[8]. فتوح البلدان: ج 3 ص 580.

[9]. تاريخ القرآن: ص 51.