1. قرآن‌

قرآن، مشهورترين نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى الله عليه و آله، و بلكه نام اصلى آن است.

اين كلمه هفتاد بار در قرآن آمده است كه مراد از چهار مورد آن (آيات 17 و 18 قيامت و دو بار در آيه 78 اسرا) قرآن كريم نيست.

درباره ريشه و معناى «قرآن» اختلاف بسيار است؛ از جمله آن كه آيا مشتق است يا جامد، مصدر است يا وصف و ....[1] بيشتر دانشمندان فريقين متفق‌اند كه «قرآن»، كلمه‌اى عربى، مشتق، مهموز از ريشه «ق ر ء»، و مصدر با معناى وصف است‌[2] كه به گونه «عَلَم منقول» تبديل به نام كتاب آسمانى حضرت محمد صلى الله عليه و آله شده است؛ اما آنان در معناى «قرآن» با يكديگر اختلاف دارند؛ برخى قرآن را از «قرء» به معناى خواندن (تلاوت)[3] و برخى ديگر از همين ريشه به معناى گردآوردن مى‌دانند (بدين معنا كه در قرآن، حروف و آيات و سوره‌ها يكجا گرد آمده‌اند). ابن عطيه اندلسى،[4] ابوالفتوح رازى‌[5] و فخرالدين رازى‌[6] دو ديدگاه و نام صاحبان و استدلال آنها را معرفى و گزارش كرده‌اند.

برخى قرآن‌پژوهان پس از بررسى ديگر نام‌ها و اوصاف، تأكيد كرده‌اند كه جز قرآن نمى‌توان نام ديگرى براى كتاب مسلمانان قائل شد؛[7] زيرا ديگر نام‌ها در

[1]. براى آگاهى از تفصيل ديدگاه‌ها و ادله آنها، ر. ك: البرهان فى علوم القرآن: ج 1 ص 277 و 278؛ علوم القرآن‌عند المفسرين: ج 1 ص 40- 41؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج 1 ص 144.

[2]. براى نمونه ر. ك: تفسير الطبرى: ج 1 ص 64؛« اسامى و عناوين قرآن كريم»، سيد محمد باقر حجتى، ميراث جاودان: سال 4، شماره 1، ص 19.

[3]. تفسير الطبرى: ج 1 ص 64؛ تفسير الثعالبى: ج 1 ص 150- 151.

[4]. المحرر الوجيز: ج 1 ص 56.

[5]. روض الجنان: ج 1 ص 8.

[6]. تفسير الفخر الرازى: ج 2 ص 213؛ التبيان فى تفسير القرآن: ج 1 ص 17- 18.

[7]. براى نمونه:« تحليلى در باره اسامى و عناوين قرآن كريم»، سيد محمد باقر حجتى، سخنرانى‌ها ومقالات: مجموعه 1، ص 167.