حجّ و عمره‌[1] و براى بى توجّهى به نياز همنوعان در جامعه، مجازات‌هايى همچون جلب دشمنى خدا،[2] ابتلا به خوارى و ذلّت در دنيا،[3] زوال نعمت‌[4] و قطع ولايت و سرپرستى يا دوستى خدا،[5] حاكى از آن است كه ايجاد يك جامعه سالم و متخلّق به اخلاق الهى، از اهميت فراتر از تصوّر برخوردار است. لذا امام على (ع) به مالك اشتر سفارش مى‌كند كه قلب خود را نسبت به ملّت خود مملو از مهر و محبّت و لطف كن و نسبت به آنان همچون حيوان درنده‌اى مباش كه خوردن آنان را غنيمت شمارى؛ زيرا آنها دو گروه بيش نيستند: يا برادران دينى تو اند و يا انسان‌هايى نظير تو.[6]

به نظر مى‌رسد تعامل مطلوب بين افراد جامعه‌اى كه از آموزه‌هاى اخلاقى و دينى شكل گرفته باشد، منافع بى‌شمارى را نصيب جامعه مى‌كند كه از جمله آنها ايجاد امنيت اجتماعى و از بين رفتن قصد پليد دشمنان در ضربه زدن به آن جامعه، و نيز دعوتى عملى و تأثيرگذار از امّت‌هاى غير مسلمان براى پيوستن به دين مبين اسلام است. و اين حكمت‌

[1]. پيامبر خدا: هر كس حاجتى از برادر مسلمانش را برآورده كند، براى او اجرى مانند اجر كسى كه حجّ و عمره به جاى آورده، خواهد بود( جامع الصغير: ج 2 ص 637 ح 8960).

[2]. پيامبر خدا: كسى را كه به تو اميد بسته، نااميد مكن؛ زيرا در آن صورت خدا تو را دشمن خواهد داشت و با تو دشمنى خواهد كرد( الأمالى، طوسى: ص 299 ح 489).

[3]. هيچ كس دست رد به سينه ديگرى نمى‌زند مگر آن كه سربلندى در پشت سر او و خوارى در مقابل روى او قرار مى‌گيرد( شرح نهج البلاغة: ج 20 ص 290 ح 311).

[4]. پيامبر خدا: هيچ نعمت خدا بر بنده‌اى بزرگ نمى‌شود مگر آن كه كمك به مردمان در نظر او بزرگ گردد. پس هر كس كمك كردن به مردم را بر عهده نگيرد، نعمت خود را در معرض نابودى قرار داده است( تاريخ بغداد: ج 5 ص 390 ح 2942).

[5]. امام كاظم: هركس برادرش را كه به او پناه آورده، پناه ندهد، در حالى كه به كمك كردن به او توانمند است، رشته دوستى او با خداى عزوجل بريده مى‌شود( الكافى: ج 2 ص 367 ح 4).

[6]. شرح نهج البلاغة: ج 3 ص 84 ..