بر اساس رحمت شكل مى‌گيرد. مودّت، انگيزه ارتباط در آغاز كار است؛ امّا در پايان- كه يكى از دو همسر، ممكن است ضعيف و ناتوان گردد و قادر بر خدمتى نباشد-، رحمت جاى آن را مى‌گيرد.[1] بر پايه اين ديدگاه، قرآن كريم در حقيقت، بيان‌كننده تحوّل عاطفه در طول زندگى است كه جاى تأمّل دارد و شايسته آن است كه موضوع تحقيقات روان‌شناختى قرار گيرد.

ديدگاه سومى را نيز مى‌توان مطرح كرد كه نه بر پايه نظريه همسر- فرزند است و نه بر پايه ديدگاه پيرى- جوانى همسران؛ بلكه اين ديدگاه، بر پايه اختلاف و تفاوت وضعيت همسران در زندگى است؛ بدين معنا كه در ابعادى از زندگى- كه يكى نسبت به ديگرى در ضعف قرار دارد-، «رحمت» معنا مى‌يابد و در غير آن، «مودّت».[2]

حدّ مودّت و رحمت‌

حال اين سؤال به ذهن مى‌آيد كه آيا مودّت و رحمت، اندازه‌اى هم دارند؟ همان گونه كه ديديد، اسلام، تأكيد جدّى و اساسى بر مهر و محبّت در خانواده دارد؛ امّا گاه ممكن است علاقه بيش از اندازه به خانواده، سبب دست زدن به اقدامات نادرست و نامشروع گردد. هر چند مودّت و رحمت، ركن پايدارى و رضامندى است، با اين حال، اگر آلوده به گناه و معصيت گردد، نتيجه عكس داده و به عاملى براى ناپايدارى و نارضايتى تبديل خواهد شد. در بحث آينده خواهيد ديد كه‌

[1]. تفسير نمونه، ج 16، ص 393. در بخش ديگرى از اين كتاب آمده است:« مودّت، غالباً جنبة متقابل دارد؛ امّا رحمت، يك‌جانبه و ايثارگرانه است؛ زيرا براى بقاى يك جامعه، گاه خدمات متقابل لازم است كه سرچشمة آن، مودّت است و گاه خدمات بلاعوض كه نياز به ايثار و رحمت دارد.

[2]. اين كه كدام‌يك از اين ديدگاه‌ها بايد ترجيح داشته شود، به تحقيقات بيشترى نياز دارد.