ارتباطات، روزبه‌روز گسترده‌تر مى‌گردد- اساسا، در برخى از قلمروها غيرممكن مى‌شود؛ زيرا فضاهاى مخرّبى كه در جامعه يا درون خانه، از طريق ماهواره و اينترنت، بر ما تحميل مى‌شود، پيشاپيش، امكان پرهيز را از ما مى‌ستاند.

بنابراين، نظارت درونى مبتنى بر تقواى پرهيز، گرچه گاهى ثمربخش خواهد بود، ولى در مقابل موج فزاينده داده‌هاى مخرّب، به سرعت، كارآمدى خود را از دست مى‌دهد. به همين جهت، چون به هيچ‌وجه، توان مرزهاى اطلاعاتى را نداريم، تربيت دينى بايد براساس مؤلّفه «تقواى حضور» به صحنه پا گذارد و از اين رهگذر است كه مى‌توان به نظارت درونى ريشه‌دار، دست يافت. در تقواى حضور، فرد، ضمن اين‌كه در جامعه و در معرض انواع آلودگى‌ها قرار دارد، خود را در مرتبه‌اى فراتر مى‌يابد كه مى‌تواند در مقابل انحرافات، مصونيت داشته باشد.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ.[1]

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خودتان بپردازيد. هرگاه شما هدايت يافتيد، آن كسى كه گمراه شده، به شما زيانى نمى‌رساند).

براساس مفهوم آيه شريفه، انسان بايد به درون خود بپردازد و به مرتبه‌اى از هدايت درونى دست يابد كه گمراهان، توان آسيب‌رسانى به او نداشته باشند. اين، معناى دقيق و عميق خودفرمانى درونى است كه فرد را قادر مى‌سازد ضمن حضور در متن جامعه و قرار گرفتن در عرصه ارتباطات، خود را به انواع آلودگى‌ها نيالايد و ديگرانى را كه بهره كمترى از تقوا برده‌اند، تربيت كند.

سه. ارزيابى و نقّادى‌

سومين مؤلّفه تربيت دينى، «ارزيابى و نقّادى» است. برپايه اين عنصر، فرد، به ارزيابى داده‌ها و سپس گزينش يا طرد آنها اقدام مى‌كند. درواقع، اين ويژگى، پشتوانه‌اى براى تقواى حضور در دوران كنونى است. طرد همگى آنچه متعلّق به اين‌

[1]. سوره مائده، آيه 105. آيه 102، سوره آل عمران: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ‌ بر عالى‌ترين مرتبه تقوا( تقواى حضور) و آيه 24، سوره بقره: فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ بر مرتبه پايين تقوا،( تقواى پرهيز) دلالت دارد.