2. استبداد و سلطه‌گرى والدين‌

برخى از والدين، به علل مختلف، بر تمام رفتارهاى فرزندان خود تسلّط دارند و اجازه هيچ ابتكار عملى را به آنها نمى‌دهند. آنها فرزندانشان را نادان و نفهم مى‌دانند و به حق آنها ستم مى‌كنند و هيچ توجّه‌اى به پيامدهاى چنين عملكردى بر روى فرزندان خود ندارد. رسول اكرم در جهت رشد شخصيت كودك و پيشگيرى از عوارض نامطلوب، به تأثير نوع برخورد در بروز نابه‌هنجارى‌ها اشاره كرده، مى‌فرمايد:

و لا يرهقه و لا يخرق به.[1]

به هيچ‌وجه، فرزند خود را به نادانى و نفهمى متّهم نكنيد.

بدين سبب، به او ستم نكنيد و با او همچون سفيهى كه همه كارهايش را شما انجام مى‌دهيد و اجازه انجام دادن كارى را به خود او نمى‌دهيد، رفتار نكنيد. و از اين طريق، اختلال شخصيت در او پديد نياوريد. معمولا پايه روش تربيتى سخت و آميخته با خشونت، طورى استوار مى‌شود كه فاصله بين كودك و پدر و مادر را پيوسته افزايش مى‌دهد. و از آن‌جا كه كودك در قدم اوّل، به احساس محبّت و امنيت جستن در محيط خانواده نيازمند است، وقتى دريابد كه پدر و مادر، هدفى جز مطيع بار آوردن او ندارند، ديگر مأمنى براى اتّكا و برآوردن نياز مهرورزى خويش نزد آنان نمى‌يابد و به تدريج مى‌آموزد كه از قدرت مهرورزى خويش، كمتر استفاده كند.

از سوى ديگر، شيوه تعليم و تربيت استبدادى، غالبا به اعمال روش «رام‌كننده»، مبدّل مى‌شود و كودك را به رفتارى وامى‌دارد كه در باطن، از آن گريزان است. بدين گونه، احساس عميق كناره‌جويى از محيط، در او سر برمى‌آورد كه اگر با شرايطى دقيق در اعمال شيوه تربيتى تازه، به نوعى همزيستى تحمّل‌پذير هم كشيده شود، باز در احساس، آن را نمى‌پذيرد.

پيامدهاى به دست‌آمده از اين حالت، ظهور كناره‌جويى عاطفى است كه در زندگى آينده فرد، به صورت: هراس عاطفى، بدبينى و منفى‌گرايى ظاهر مى‌شود. اين‌

[1]. الكافى، ج 5، ص 50؛ وسائل الشيعة، ج 21، ص 481.