از طريق صفت و ملكه تقوا (هرچند در مراتب ضعيف آن) است.

ضرورت توجّه به اين نكته، از آن جهت است كه در نظام تربيتى اسلام، براى تحقّق هدف‌هاى عالى تربيتى، سير معنوى، محور قرار دارد كه بدون تحوّل و تكامل صفات و ملكات نفسانى، امكانپذير نيست و اصول تربيتى بايد زمينه‌ساز اين سير و تكامل باشند.

امام على عليه السّلام در منشأ بودن اصول براى رفتار نيكو مى‌فرمايد:

جميل الفعل ينبئ عن طيب الأصل.[1]

فعل و رفتار زيبا، از اصل طيّب آن خبر مى‌دهد.

امام صادق عليه السّلام ملكه نفسانى تواضع را- كه خود از اصل معرفت و ايمان ناشى شده- منشأ رفتارهاى متواضعانه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله دانسته، مى‌فرمايد:

كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله يأكل إكلة العبد، و يجلس جلسة العبد؛ تواضعا للّه- تبارك و تعالى-.[2]

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله به دليل تواضع و خضوع نسبت به خداوند، همانند بنده، متواضعانه غذا مى‌خورد و متواضعانه مى‌نشست.

با توجّه به عبارت «تواضعا للّه- تبارك و تعالى-»، به خوبى فهميده مى‌شود كه روش عملى و سلوك رفتار متواضعانه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله، از اصل بندگى‌اى كه در ايشان بسيار قوى بوده، نشئت گرفته و معرفت عميق پيامبر صلّى اللّه عليه و اله، رابطه عبوديتش را سبب گرديده و رابطه عبوديتش، تواضع و احساس بندگى نسبت به خدا را باعث شده و تواضعش نسبت به خدا، عاملى شده است بر اين‌كه همانند بندگان ديگر، بخورد و چون همگان بنشيند.

نسبيت در اصول‌

اصول، در ارتباط با فروع و هدف‌ها نسبى‌اند، بدين معنا كه ممكن است يك امر،

[1]. غرر الحكم و درر الكلم، ترجمه محمّد على انصارى، ص 372؛ عيون الحكم و المواعظ، ص 221.

[2]. الكافى، ج 8، ص 131؛ بحار الأنوار، ج 16، ص 278.