پذيرفته گشت و «مصحف»، «مصحف» ناميده شد[1]. «سيوطى» هم ابو بكر را اولين نام‌گذار و جمع‌آورى‌كننده قرآن مى‌داند[2].

و در روايت ديگرى: اوّلين كسى كه قرآن را بين دو لوح قرار داد ابو بكر بود[3]. بعضى از روايات هم مى‌گويند: عمر بن خطاب اوّلين كسى بود كه مصحف را جمع‌آورى كرد[4] و نافع بن ظريب اين كار را براى عمر بن خطاب انجام داد[5]. و به نظر ابن سعد عمر اوّلين كسى است كه قرآن را در يك «صحف» جمع آورد[6] كه بدل «مصحف» صحف آمده و شايد اين از اشتباهات نساخ باشد. اگر اين سخن ناظر به اين قول نباشد كه: عمر قرآن را در يك صحيفه گردآورى كرد. و قبلا بيان نموديم.

قبل از مناقشه در گفته‌هاى بالا به دو نكته اشاره مى‌كنيم:

نكته اوّل: اوّلين جمع‌آورى‌كننده بودن عمر با اوّلين جمع‌آورى‌كننده بودن ابو بكر، منافاتى ندارد؛ زيرا كه ابو بكر به زيد دستور جمع‌آورى قرآن را داد، و قبل از پايان كار درگذشت. و عمر كار او را دنبال كرد. بنابراين اقدام نخست را هم مى‌توان به ابو بكر نسبت داد و هم به عمر اما اين نسبت دادن به عمر و ابو بكر، با روايت زير متعارض است:

«عمر» شروع به جمع‌آورى قرآن كرد اما قبل از به پايان رساندن كار كشته شد و هنگامى كه عثمان به خلافت رسيد كار ناتمام عمر را به پايان رساند. اين روايت سپس داستان پيدا شدن آياتى چند نزد «ذو الشهادتين» را در زمان عثمان نقل مى‌كند (نه در

[1] البرهان زركشى، ج 1، ص 281 و 282، محاضرة الاوائل، ص 35. الاتقان، ج 1، ص 58 به نقل از:

ابن اشته. تفسير الصراط المستقيم، ج 1، ص 172 و 173 و التمهيد فى علوم القرآن، ج 1، ص 246 به نقل از:

الاتقان و المصاحف سجستانى، ص 11- 14.

[2] تاريخ الخلفاء، ص 77، و مآثر الانافة، ص 85 و 86.

[3] تاريخ الخلفاء، ص 77، به نقل از: ابى يعلى، طبقات ابن سعد، ط صادر، ج 3، ص 93.

و تأسيس الشيعة لعلوم الاسلام، ص 316 به نقل از الاتقان.

[4] الاتقان، ج 1، ص 58 به نقل از: ابى داود، كنز العمال، ج 2، ص 363 به نقل از: ابى داود در المصاحف. محاضرات الادباء، ج 2، جزء 4، ص 433. و فتح البارى، ج 9، ص 10. التراتيب الادارية، ج 2، ص 283 و تاريخ القرآن الصغير، ص 87. به نقل از: المصاحف، ص 10 و به نقل از: الاتقان.

[5] الطبقات الكبرى، ج 3، ص 283.

[6] الاشتقاق، ص 89.