صحبت مى‌كنم. البته بحث كامل در باره هر يك از اين اصول، نياز به فرصتى بسيار بيشتر از خطبه‌هاى نماز جمعه دارد. بنا بر اين من تنها در حدّ فرصتِ خطبه‌هاى نماز جمعه، اشاره‌اى به هر يك از اين اصول مى‌كنم.

يكى از عوامل سعادت انسان، استقامت است. قرآن شريف از مفهوم استقامت، دو گونه تعبير كرده است. در برخى از آيات قرآن، از مفهوم استقامت، به «صبر» تعبير شده و در برخى از آيات ديگر، به «استقامت» تعبير گرديده است.

يكى از نويسندگان فاضلِ معاصر ايران در نوشته‌هاى خود، اصل استقامت را هم‌معناى شجاعت و صداقت دانسته است؛ اما به نظر من استقامت، معادل صبر است و معادل شجاعت و صداقت نيست.

قرآن شريف، در نُه مورد، از اين اصل با عنوان «صبر» تعبير كرده است؛ اما تمام مواردى كه اين دو لفظ در آنها به كار برده شده، داراى معناى واحدى است.

اين كه قرآن شريف بيش از صد مورد در باره اين دو عنوان بحث كرده و بر اهميتِ آنها تأكيد ورزيده، گوياى اهميت استقامت و صبر است.

در قرآن شريف، در دو مورد از مواردى كه عنوان استقامت به كار رفته، خطابِ سخن با شخص پيامبر صلى الله عليه و آله است. در يك مورد، خطاب به موسى و هارون عليهما السلام است كه خداوند، آن خطابِ پيشين به آنها را نقل مى‌كند. در شش مورد نيز خطابِ سخن به امت اسلامى است.

خداوند خطاب به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:

«فَاسْتَقِمْ كَما امِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَكَ ...»[1]

[همراه با آنان كه با تو رو به خدا كرده‌اند، همچنان كه مأمور شده‌اى، ثابت قدم باش ...]

در اين آيه شريفه، خداوند به پيامبر صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد: همان گونه كه گفتم، استقامت كن! نه تنها خودت، بلكه ياران و همراهانت نيز بايد استقامت كنند و طغيان ننمايند.

در قرآن شريف از عدم استقامت به طغيان تعبير شده است.

در آيه شريفه ديگرى خداى سبحان مى‌فرمايد:

«انَّ الّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ الَّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ ابْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتى‌ كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»[2]

[بر آنان كه گفتند: پروردگار ما اللّه است و پايدارى ورزيدند، فرشتگان فرود آيند كه مترسيد و غمگين مباشيد، شما را به بهشتى كه وعده داده شده، بشارت است.]

[اگر من بخواهم آيات مختلف قرآن را كه در باره صبر و استقامت نازل شده است، برايتان تلاوت كنم، سخن به درازا مى‌كشد؛ اما كوتاه سخن آن كه خداوند صبر و استقامت را براى يك جامعه اسلامى از اصول بسيار مهمّ زندگى مى‌شمارد.]

صبر و استقامتْ در برابر سازش، برگشت، انصراف و انحراف قرار دارد.

انصراف از راه اصيل، ضدّ استقامت است.

يك مسلمان، بخصوص در جامعه‌اى انقلابى كه مردمِ آن جامعه، با يك اسلامِ زنده و پويا و متحرك و پروازگر زندگى مى‌كنند، حتماً بايد صبر و استقامت در پيش گيرد.

خداوند متعال بر اهميتِ صبر و استقامت، هم براى دوران پيامبر صلى الله عليه و آله و هم براى دوران پس از پيامبر صلى الله عليه و آله، تأكيدِ فراوان كرده است.

خداوند در مورد اهميت استقامت در دوران پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است:

«وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الاقاويلِ لَاخَذْنا

[1]- سوره هود( 11)، آيه 112.

[2]- سوره فُصّلت( 41)، آيه 30.