الطَّاهِرينَ الْمَعْصُومينَ الْمُكَرَّمينَ.

خداوند سبحان مى‌فرمايد:

«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ اوْ انْثى‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً»[1]

[هر زن و مردى كه كار نيكو انجام دهد، اگر ايمان آورده باشد، زندگى خوش و پاكيزه‌اى بدو خواهيم داد.]

«انَّ اللَّهَ مَعَ الَّذينَ اتَّقَوْا وَ الَّذينَ هُمْ مُحْسِنُونَ»[2]

[زيرا خدا با كسانى است كه مى‌پرهيزند و نيكى مى‌كنند.]

تقوا داشته باشيد! پرهيزكار باشيد! خداوند ان‌شاءالله توفيق دهد كه فكر، عمل، نيت، انتخاب، اختيار و آينده ما، همگى در پرتو تقوا باشد. خداوند همراه كسانى است كه تقوا پيشه كنند و افرادى نيكوكار و اهل احسان باشند.

در نماز جمعه گذشته به ضرورتِ رسيدگى به مسائل اخلاقى در دوره سازندگى اشاره كردم. اكنون همان بحث را ادامه مى‌دهم.

آيه شريفه‌اى كه تلاوت كردم، نيز در باره همين مطلب است. در اين آيه مباركه، خداوند مى‌فرمايد: افرادى كه كار نيك بكنند و ايمان هم داشته باشند، ما به آنها حيات طيّب مى‌دهيم. از اين آيه شريفه فهميده مى‌شود كه اعمال انسان به دو دسته نيك و بد تقسيم مى‌شوند. زندگى و حيات انسان نيز بر دو نوع است: حيات طيّب (يا پاك) و حيات غير طيّب (يا خبيث و پليد).

هر كس كار نيك انجام بدهد، خداوند به او زندگىِ طيّب مى‌دهد و هر كس كار بد انجام دهد، خداوند به او زندگىِ پليد مى‌دهد.

اين رابطه عملكرد و زندگىِ ماست.

عمل كردن به عهده ما و جزا در دستِ خدا است. ما انتخاب مى‌كنيم كه كار نيك يا بد، انجام دهيم و خداوندْ زندگىِ پاك يا پليد به ما مى‌دهد. در جلسه قبل، فرصت نشد كه در باره كار نيك و بد، صحبت كنيم.

اكنون اشاره‌اى به معناى كار نيك و معناى كار بد مى‌كنم.

ممكن است گفته شود كه معناى كار نيك و كار بد، روشن و بديهى است. بنا بر اين، نيازى به بيان معناى اين دو نيست. به عنوان مثال، همه مى‌دانند كه عدالت خوب است و ظلم بد است. نماز خواندن خوب است؛ عاطفه داشتن خوب است؛ شراب خوردن بد است؛ تحميل كردن بد است و ...

اتفاقاً يكى از مسائل پيچيده فلسفه اين است كه: خوب و بد، چيست؟ عنوان مشهور اين بحث، «حُسن و قُبح» است.

در فلسفه اين بحث مطرح است كه: حُسن و قُبح چيست؟ ملاك و ضابطه حسن و قبح چيست؟ اساس و منشأ حُسن و قُبح چيست؟ آيا حُسن و قُبح ذاتى است؟ آيا حُسن وقُبح، مطلق هستند يا نسبى هستند؟ حُسنِ فعلى چيست؟

حُسنِ فاعلى چيست؟

هر يك از عناوينِ حُسن و قُبح، مصلحت و مفسده، خير، شر، حق، باطل و ضرر و نفع، با يكديگر تفاوت دارند؛ اما در اينجا تنها در باره عنوان حُسن و قُبح، بحث مى‌كنيم.

انسان در ابتدا تصور مى‌كند كه هر بچه‌اى معناى خوب و بد را مى‌فهمد. به همين دليل به بچه مى‌گوييم: بچه! آن كار را نكن! بد است.

آن كار را انجام بده! خوب است؛ اما به راستى معناى خوب و بد چيست؟ آيا خوب، آن چيزى است كه من مى‌گويم؟ آن چيزى است كه ما مى‌گوييم؟ آيا هر چه را كه عقل، خوب بنامد، خوب است؟ عقلِ چه كسى؟

عقلِ همه مردم؟ عقلِ اكثريتِ مردم؟

آيا تشخيص مسئله خوب و بد، يك مسئله وجدانى است؟ آيا همه انسان‌ها با وجدان‌

[1]-/ سوره نحل( 16)، آيه 97.

[2]- همان، آيه 128.