باشد! در باره نفست، بخيل باش».

بخيل بودن در باره نفس، تعبيرى ظريف در فرهنگ اسلامى‌است؛ يعنى انسان در باره خودش بخشنده نباشد، هر چيزى كه دلش خواست، براى خود فراهم نكند بلكه مانند يك انسان بخيل با خواهش‌هاى نفسِ خود رفتار كند.

مالك! اختيارت در دست خودت باشد، در دست هوا و هوست نباشد. وزير و حاكم شدنْ تو را مغرور نكند. با بندگان خدا، با محبت و لطف و مرحمت و تواضع برخورد كن. مبادا مانند حيوان درنده با مردم برخورد كنى!

اينها ضوابط انتخاب والى در حكومت اسلامى است. بنا بر اين وقتى ما مى‌خواهيم در يك نظام اسلامى، رئيس جمهور و وزير و نماينده و يا مدير كل را انتخاب كنيم، علاوه بر شرايط مليت، سن، سابقه خدمت و غيره، اين شرايط را هم بايد در نظر بگيريم.

امير المؤمنين عليه السلام مى‌فرمايد:

مبادا در انتخاب همكار و مشاور و قائم مقام، مرد جوان و ترسو و طمّاع و بخيل يا عيب‌جو را انتخاب كنى!

حضرت على عليه السلام در مورد انتخاب وزيران مى‌فرمايد:

«انَّ شَرَّ وُزَرَائِكَ مَنْ كانَ لِلْأَشْرَارِ قَبْلَكَ وَزيراً وَ مَنْ شَرِكَهُمْ فى‌ الآثَامِ فَلَا يَكُونَنَّ لَكَ بِطَانَةً.»[1]

بدترين وزيران تو افرادى هستند كه در نظام سابق، وزير اشرار بوده‌اند.

مبادا آنهايى كه شريك جرم رژيم‌هاى سابق هستند، از نزديكان و مَحرم تو باشند و پُست‌هاى مهم را به آنها بدهى!

«فَانَّهُمْ اعْوَانُ الأَثَمَةِ وَ اخْوَانُ الظَّلَمَةِ وَ انْتَ وَاجِدٌ مِنْهُمْ خَيْرَ الْخَلَفِ مِمَّنْ لَهُ مِثْلُ آرَائِهِمْ و نَفَاذِهِمْ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ مِثْلُ آصَارِهِم و أَوْزَارِهِمْ.»[2]

از انتخاب وزيران رژيم‌هاى سابق، به عنوان وزير خود بپرهيز! زيرا آنها ياوران گنهكاران و برادران ستمگران‌اند.

و تو جانشينى بهتر از ايشان خواهى يافت كه در انديشه و انجام كار چون آنان بُوَد و گناهان و كردارِ بد آنان را بر عهده ندارد.

افرادى را انتخاب كن كه مانند آنها بفهمند؛ اما مثل آنها آلوده و منحرف نباشند.

به اندازه آنها كارآيى داشته باشند؛ اما گرفتار و آلوده و منحرف نباشند. اين شرايط، براى انتخاب معاون و وزير و همه آنهايى است كه در پست‌هاى مهم و حسّاس قرار مى‌گيرند.

سپس امير المؤمنين عليه السلام در مورد چگونگى انتخاب قاضى مى‌فرمايد:

«ثُمَّ اخْتَرْ لِلْحُكْمِ بَيْنَ النَّاسِ افْضَلَ رَعِيَّتِكَ فى‌ نَفْسِكَ مِمَّنْ لَا تَضيقُ بِهِ الْأُمُورُ وَ لَا تُمَحِّكُهُ الْخُصُومُ وَ لَا يَتَمَادى‌ فِى الزَّلَّةِ وَ لَا يَحْصَرُ مِنَ الْفَىْ‌ءِ الَى الْحَقِّ اذَا عَرَفَهُ وَ لَا تُشْرِفُ نَفْسُهُ عَلى‌ طَمَعٍ.»[3]

بهترين و فاضل‌ترين مردم را براى قضاوت انتخاب كن. كسى را انتخاب كن كه مشكلات بر او سنگين نباشد؛ درگيرى‌ها و مخاصماتْ يك دفعه او را آنچنان عصبانى و غضبناك نكند كه اختيار خود را از دست بدهد.

كسى را انتخاب كن كه اگر پايش لغزيد، روى اشتباه خودش پافشارى نكند؛ وقتى كه حق را فهميد، برگشتن براى او آسان باشد؛ خودش را در مقامى قرار ندهد كه نفسش به سوى طمع برود.

«وَ لَا يَكْتَفى‌ بِأَدْنى‌ فَهْمٍ دُونَ أقْصَاهُ وَ أَوْقَفَهُمْ فِى الشُّبُهاتِ وَ آخَذَهُمْ بِالْحُجَجِ.»[4]

كسى را به عنوان قاضى انتخاب كن كه در مسائل فقهى و حقوقى و قضائى، به يك فهم و

[1]- همان، ص 328.

[2]- همان.

[3]- همان، ص 332.

[4]- همان.