به هم پيوسته‌اند كه كار گروهى از آنها بدون گروه ديگر، اصلاح‌پذير نيست و يك حركت اصلاحى بايد همه آنها را در بر بگيرد.

امير المؤمنين عليه السلام مى‌فرمايد:

لشكريان و نيروهاى مسلح، ديوانيان و حسابگران، عامّه، خاصّه، قاضيان و دادرسان، كارگزاران حكومت و دولت، ماليات دهندگان، بازرگانان، صنعتگران، محرومان و مستضعفان جامعه، هر كدام نصيب و حقّى دارند.

خداوند حقوق آنها را معيّن كرده و در قرآن بيان فرموده يا به وسيله پيغمبر خود تبيين نموده است. بيانات پيامبر صلى الله عليه و آله نيز محفوظ است.

سپس امير المؤمنين عليه السلام يك به يك، حقوق اجتماعى گروه‌هاى مختلف را بيان مى‌كند تا به گروه مستضعفين مى‌رسد.

در مورد آنها مى‌فرمايد:

«اللَّهَ اللَّهَ فِى الطَّبَقَةِ السُّفلى‌ مِنَ الَّذينَ لا حيلَةَ لَهُم.»[1]

[خدا را! خدا را! در طبقه فُرودين از مردم؛ آنان كه راه چاره ندارند.]

اى مالك! در باره زيردستان، محرومان، تهيدستان و گرفتارانى كه در سختى و رنجورى و ناتوانى به سر مى‌برند، خدا را در نظر بگير!

در ميان آنها كسانى هستند كه گرفتارىِ خود را بر زبان مى‌آورند و بازگو مى‌كنند و كمك مى‌خواهند اما بسيارى از آنها، عفّت نفس دارند و از ترسِ آبرو و حيثيتشان لب فرو مى‌بندند، مى‌سوزند و مى‌سازند.

براى رضاى خدا، آنچه را از حقّ خود در باره مستضعفين به تو امر فرموده، به جاى آور. قسمتى از بيت المال را كه در دستِ توست و قسمتى از درآمدهايى را كه از زمين‌هاى دولتى در اختيار حكومت قرار گرفته، به آنها اختصاص بده! خداوند از شما كه مسئول جامعه هستيد، خواسته است كه حقوق آنها را رعايت كنيد.

فرو رفتن در لذت‌هاى زندگى، تو را از حالِ آنان غافل نسازد. اين بهانه كه من مشغول كارهاى بزرگ‌ترى هستم، مانع از دست زدنِ تو به كارهاى كوچك نشود.

همّت خود را از محرومان جامعه دريغ مدار. از روى تكبّر، از آنان روى مگردان. به كار كسانى كه به تو دسترسى ندارند، رسيدگى كن. افرادى را كه كوچك شمرده شده‌اند، از ياد مَبَر و فراموش مكن.

از خدا بترس و فروتن باش! افرادى را مأمور رسيدگى به احوال و نيازهاى محرومان جامعه، و برآوردن خواسته‌هاى آنها بنما! آن گونه كه دوست دارى خداوند با تو در روز حساب، رفتار كند، با محرومان جامعه رفتار كن.

مالك! با همه مردم با عدالت رفتار كن اما محرومان و مستضعفان جامعه به عدل و دادِ بيشترى نيازمندند. آنها را بيشتر در نظر بگير و براى مسئوليتى كه در پيشگاه خداوند در مورد آنها دارى، پاسخ آماده كن.

سالخوردگان، بيماران، بيكاران و يتيم‌هاى جامعه بايد پناهى داشته باشند. آنچه را به تو گفتم، بر حكمرانان سنگين است. آرى! حق بر همه سنگين است و بر حكمرانان سنگين‌تراست.

امير المؤمنين عليه السلام در اين نامه با صراحتِ كامل، اولويتِ نخست در حقوق اجتماعى و تأمين عدالت اجتماعى را تعيين كرده است.

عمل به عدالت اجتماعى، براى همه مردم لازم است اما براى مستضعفان جامعه ضرورى است. امكانات عمومى بايد در اختيار

[1]- ر. ك: نهج البلاغه، ترجمه سيد جعفر شهيدى، عهدنامه مالك اشتر، ص 335.