انكار و شگفتى انسان از امكان حيات پس از مرگ است.[1] در ادامه، گزاره (أَ وَ لا يَذْكُرُ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ يَكُ شَيْئاً)[2] فقدان تذكر در خلقت اوليه را به انسانِ منكر معاد نسبت مى‌دهد، كه اين خود مى‌تواند علت پنداره ترديد و انكار وى باشد. به ديگر سخن، خداوند در مقام پاسخ به اين انسان، آفرينش پيش از مرگ او را يادآور شده و مى‌فرمايد: «آيا انسان به ياد ندارد كه پيش از اين ما بوديم كه انسان را آفريديم در حالى كه هيچ بود؟».

خاستگاه ترديد

در اينكه چرا انسان دچار چنين ترديد و انكارى نسبت به معاد مى‌شود، مفسران با توجه به آيات ياد شده، توجيه گوناگونى ارائه كرده‌اند كه مهمترين آنها عبارتند از:

نسيان‌

در نگاه برخى از مفسران، دليل ترديد يا انكار معاد از سوى برخى از انسانها، فراموشى است؛ از اين منظر، اساساً راز نامگذارى «انسان» در اين است كه عهد الهى را فراموش مى‌كند؛ بر اين باور، اصل واژه انسان «انسيان» از ريشه نسيان مى‌باشد. در آيه مورد بحث نيز يادكردِ «ذكر» در جمله‌ «أَ وَ لا يَذْكُرُ» تأييدى بر اين معناست. نسيان انسان به اين معناست كه دلايل آفاقى و انفسى را در اينكه چگونه برانگيخته خواهد شد، فراموش كرده است.[3]

[1]. التحرير والتنوير، ج 16، ص 66- 67.

[2]. مريم: 67.

[3]. الفرقان فى تفسير القرآن بالقرآن، ج 18، ص 361- 362.