نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 641
ذات
اقدس پروردگار دارد، فاقد است و چون عبادت و استعانت با اين مقدمات كه از
آغاز سوره چيده مى شود، به خدا منحصر گرديد پس انسان به ناچار بايد از
خداوند درخواست هدايت و رهبرى نمايد زيرا عبادت و استعانت را به او اختصاص
داده است و تنها او را سزاوار آن مى داند.
از اينجاست كه به طريق شيعه و سنى نقل گرديده كه خداوند متعال اين سوره را
در ميان خود و بنده اش تقسيم نموده كه نصفش براى خدا و نصف ديگرش به نفع
بنده آمده است چون بنده مى گويد:(الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ) خداوند مى فرمايد: بنده ام مرا تمجيد نمود و چون مى گويد:(اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ) خداوند مى فرمايد: اين براى بنده ام؛ براى بنده ام آن چه را كه بخواهد، خواهم داد.[1]
قبلا روشن گرديد كه طرق و راه هايى كه بشر در اعمال و افكارش انتخاب مى كند، يكى از اين سه راه است:
1- راهى كه خدا براى بندگانش آماده نموده و اين راه را كسانى انتخاب مى كنند كه خدا با فضل و احسان خويش، هدايتشان فرموده است.
2- راهى كه افراد ضال و گمراه انتخاب مى كند.
3- راهى كه «مغضوب عليهم» يعنى خشم زدگان و افرادى كه مورد غضب الهى واقع گرديده اند، در پيش مى گيرند.
راه اول همان راه راست و مستقيم و راه هدايت است و مغايرت اين راه با دو
راه ديگر در اين آيات، بدين گونه آمده است كه سالكان و رهروان صراط مستقيم
غيور از رهروان آن دو راه مى باشند. اين ها ضد هم و درست در دو قطب مخالف
هم قرار گرفته اند و داراى صفات و خصوصيات جدا از هم و متفاوتند، نشانه ها و
علائم مخصوص به خود دارند كه با اين خصوصيات و با اين صفات و علايم، از هم
متمايز مى گردند و شناخته مى شوند.
اين است خلاصه بيان اين آيات در راه هايى كه بشر در زندگى خود پيش مى گيرد و
با اين بيان، خداوند مى خواهد بدين نكته نيز اشاره نمايد كه هركس از راه
مستقيم اجتناب ورزد و دورى گزيند، به ناچار راه بدبختى را در پيش خواهد
گرفت كه يا به ضلالت و گمراهى خواهد افتاد يا گمراهى و غضب الهى، هر دو
دامن گيرش خواهد شد.
خداوند همه ما را از خذلان و بدبختى حفظ كند و به سوى راه راست هدايتمان فرمايد.
[1] عيون اخبار الرضا، چاپ ايران، 1317 ه، 166 و نظير اين روايت را در بحث جزئيت بسم اللّه از ابو هريره آورديم.
نام کتاب : بيان در علوم و مسائل كلى قرآن (فارسي) نویسنده : الخوئي، السيد ابوالقاسم جلد : 1 صفحه : 641