محمد عابد كيست؟

طبق منابع تاريخى، كتب انساب و رجال، محمد عابد، احمد و حمزة بن موسى (ع)، از يك مادر، به نام ام‌احمد مى‌باشند.[1772] از بررسى برخى متون به‌جاى مانده، مشخص مى‌گردد كه سيد محمد عابد (ع)، پنهانى به كتابت قرآن، مشغول بود و از همين روش، بندگان زيادى را آزاد كرد و به سبب عبادت بسيار، به محمد عابد شهرت يافت.

شيخ مفيد از هاشميه، كنيز رقيه، دختر امام كاظم (ع)، درباره وى چنين نقل مى‌كند: محمد بن موسى (ع)، همواره با وضو بود و بسيار نماز مى‌خواند. او شب‌ها، مشغول نماز بود و چون از نماز، فارغ مى‌شد، لحظاتى استراحت مى‌كرد و دوباره برمى‌خاست و مشغول نماز مى‌شد و سپس اندك زمانى استراحت مى‌كرد. او تا صبح، اين كار را تكرار مى‌نمود. هيچ‌گاه او را نديدم؛ مگر اين كلام خداوند را به ياد مى‌آوردم: (كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ)؛ «آنها كمى از شب را مى‌خوابيدند». (ذاريات: 17)[1773]

درباره چگونگى وفات محمد عابد، در منابع اصيل و متقدم، سخنى به ميان نيامده است. اما در برخى منابع متأخر، به شهادت وى در شيراز، در جريان قيام احمد بن موسى (ع)، اشاره شده است؛ چنان‌كه در برخى از اين منابع، آمده است: احمد بن موسى (ع)، برادر امام رضا (ع)، چون از حيله مأمون آگاه شد، به همراه سه هزار- و به روايتى دوازده هزار- تن از بغداد (مدينه)، قيام كرد. كارگزار مأمون در شيراز، به نام قتلغ‌خان، به امر خليفه با او به مقابله برخاست و پس از كشمكش‌هايى، او و برادرش محمدعابد و يارانشان را به شهادت رسانيد.[1774]

[1772] . ر. ك: اختيار معرفة الرجال، ص 294؛ جامع الانساب، ص 77؛ منظومه نخبة المقال، ص 14؛ عمدة الطالب فى انساب آل ابى‌طالب، ص 197؛ الارشاد، ج 2، ص 434.

[1773] . الارشاد، ج 2، ص 245.

[1774] . قيام سادات علوى، ص 169؛ اعيان الشيعه، ج 11، ص 286؛ مدينة الحسين، ص 91؛ حياة الامام موسى بن جعفر، ج 2، ص 313؛ زندگى سياسى هشتمين امام حضرت على بن موسى الرضا( ع)، سيد جعفر مرتضى، ص 214.