حيثيت فقدان، و دسته ديگر به حيثيت وجود و وجدان مربوط است و لذا تمام مفاهيم؛ اعم از مفاهيم جنسى و نوعى و فصلى و مفاهيم عرضى، از امارات تشخص و نحوه وجود است و از اول طفوليت تا آخر كهولت و از ابتداى تولد در اين عالم تا بقاى آن نحوه از وجود، با آن عرض عريضى كه دارند، از امارات تشخص و علامات نحوه وجود هستند.

پس تشخص همان نحوه وجود است؛ اگر چه بعضى از امارات و مفاهيمى كه سابقاً بودند ساقط شده باشند.

اصل سوم: مشكّك بودن وجود

اصل سوم از اصول اين باب اين است كه: وجود، صاحب مراتب است و بالذات داراى شدت و ضعف و تقدم و تأخر مى‌باشد.

غرض از ذكر اين اصل اين است كه: بنا بر اصالت وجود، آنچه در حقيقت واقع است وجود است و در متن عالم، غير از وجود، چيزى متحقق نيست. بنا بر اين: صادر اول، كه از مبدأ اول تحقق مى‌يابد آنچه به او افاضه و اصدار مى‌شود، غير از اصل وجود چيزى نيست و اين صدور در خارج محقق است.

اصل چهارم: حركت جوهرى‌

اصل چهارم، حركت جوهرى است و اين اصل نسبت به معاد از اصالت وجود قريب‌تر است؛ يعنى آن اصل نسبت به معاد بعيد است اگر چه امّ الاصول است، و چون حركت جوهريه در باب معاد، اصل عمده‌اى است، لذا در ايضاح مقصود از اين اصل، بايد سعى كامل مبذول شود.

مشهور حكما در چهار مقوله، قائل به حركت بوده‌اند كه آنها از مقوله اعراض هستند، ولى در اصل جوهر ذات و هويتى كه اين اعراض، محمولات آن مى‌باشند قائل به حركت نبوده‌اند و گفته‌اند: مثلًا جسم بما انّه جسم در بياض متحرك است؛ و موضوع حركت جسم است كه با ثبات و بقاى جسم‌