پخته شده‌اند و اكنون چيز ديگرى مانند گوشت و استخوان و موست و اثر هر يك به واسطه اينكه به حقيقت باقى نمانده‌اند، از بين رفته و مركب فعلًا صورت على حده به خود گرفته و اثر تازه‌اى مغاير با آثار اجزاء دارد. چنانكه اين معنى در مركبات حقيقيه معتبر است و معيار تمييز مركب حقيقى از مركب اعتبارى هم همين است كه در مركب اعتبارى اثر مجموع، وراء اثر اجزاء نبوده بلكه اثر هر يك بشخصيته باقى است، منتها به يكديگر ضميمه شده و زياد گشته و قوت گرفته است.

چنانكه سابقاً در مورد اجتماع چند نفر براى بلند كردن سنگى گفتيم و چنانكه در افراد قشون و عسكر گفتيم كه: اصل معناى عسكر همان اعتبار صورت اجتماع است و به فرد منحاز، عسكر نمى‌گويند، و لكن اين اعتبار كليت و تركيب در قشون، اعتبارى است كه بيش از اعتبار در مقابل افراد، چيزى وجود ندارد. اين است كه اثر آن همان اثر مجموع افراد بدون تغاير آثار شخصيه است. و لكن در مركبات حقيقيه و معادن اين طور نيست بلكه اثر آتش، يعنى حرارت و اثر آب يعنى برودت از بين رفته، چنانكه خود آنها از بين رفته‌اند و فعلًا ياقوت اثرى وراى اثر آنها دارد؛ نه سوزنده است نه مبرّد، بلكه اثر ديگرى دارد كه مفرّح ذات و روح است.