درخت و سيبى! و حور العين است، اما نه مثل اين زنهاى دنيا كه مختصرى چاق‌تر و سفيدتر و جوان‌تر از آنها باشد.

و همچنين اگر در مقابل كسى كه چشم حق بين ندارد از حرارت روز قيامت سخن بگويند، مى‌گويد: از هواى تابستان اينجا قدرى گرم‌تر است. و اگر از مار و عقرب سخن به ميان آورند، قد آنها را قدرى زيادتر از قد مار و عقرب دنيا تصور مى‌نمايد.

از اينجاست كه چون كوريم، معرف چاره‌اى نداشته بايد آن وجود كامل را با شتر معرفى كند: «أَ فَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ» [1] يا اينكه بگويد: «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ» [2] پيامبر در مقام تعريف خداوند با جماعتى كه جز ابل نديده و جز با آن افت و خيز نداشته‌اند چه كند؟ البته بايد خدا را براى آنها به اين نحو معرفى نمايد.

و اين چقدر تفاوت دارد با آن تعريفى كه فرمود: «أَ لَمْ تَرَ إِلى‌ رَبِّكَ كَيْفَ مَدَّ الظِّلَّ» [3] يا در آيات اول سوره حديد و آخر سوره حشر مى‌فرمايد: «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ» «وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُمْ» [4] «هُوَ اللَّهُ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ^ هُوَ اللَّهُ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ^ هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‌». [5]

تتميم: حقيقت شى‌ء به صورت اخيره آن است‌

مفاهيمى كه از خارج انتزاع مى‌شود داراى اقسامى است:

گاهى يك مفهوم از افراد متعدد انتزاع مى‌شود، مانند مفهوم انسان كه قابل انتزاع از

[1] غاشيه (88): 17.

[2] ابراهيم (14): 19.

[3] فرقان (25): 45.

[4] حديد (57): 3- 4.

[5] حشر (59): 22- 24.