بعضى از احكام اجزاء ماهيت‌

اين غرر در بيان فرق بين جنس و فصل و ماده و صورت عقليه و بين ماده و صورت خارجيه است.

چنانكه سابقاً گذشت: فلاسفه و اهل منطق و معقول، بى‌جا بشرط لا و لا بشرط را اعتبار نكرده‌اند كه تنها ثمره آن در نذر ظاهر شود، بلكه متن واقع را مطالعه كرده و در مقام تفهيم خواسته‌اند نقشه واقع را در انظار عموم بگذارند؛ لذا نقشه را مطابق با متن واقع به صورت الفاظ درآورده‌اند.

سابقاً گفتيم كه: قوه محض يعنى هيولاى اولى كه لا متحصل است با فعليات متحد مى‌شود. مثلًا قوه ناميه ممكن است در چند مسير كوتاه و طولانى كه مقصد در بعضى، وقوف در منزل اول بوده و در بعضى منزل اول مقصد نباشد واقع شود.

لًا گاهى در مسير تكامل در دانه درخت قرار گرفته و طالب مرتبه اول كمال يعنى صورت شجريه است. اين است كه از وقتى كه دانه در دل خاك قرار گرفت، در كمّ حركت نموده و همين طور به تدريج در جوهر حركت مى‌كند و همين كه صورت شجريت پيدا نمود، به آرزوى خود رسيده و وقوف كرده و از حركت باز مى‌ايستد و بعد از آن ديگر هنگام فساد رسيده و سرخى چهره برگ آن از بين مى‌رود. و بالجمله:

وقتى دانه به صورت شجريت رسيد، ديگر از حركت جوهريه افتاده و اين منزل بشرط لاست، يعنى بعد از اين با چيز ديگرى جمع نخواهد شد و اين نقطه، آخرين مرحله سير است و ديگر بناى تكامل نداشته و فساد بر او عارض خواهد شد، اين قد و قامت‌