متحصل نبوده و منتظر است؛ گويا او خانواده ديگرى از صور حيوانيه است و اين صورت لا متحصل حيوانى را نسبت به صورت انسانى جنس گويند، ولى آن صورت حيوانى كه در ماده‌اى بود كه آرزويى غير از طى مرتبه حيوانى نداشت عائله ديگرى است كه به مقصد رسيده و متحصل گشت.

و بالجمله گفتيم: صورت اوليه، يعنى هيولاى اولى عين قوه است و از خود تحصلى ندارد. بلى نسبت به قوه بودن تحصل دارد و قيوم او در اين مرتبه قيوم مطلق و قيوم السماوات و الارضين است. و لكن مراد از تحصل، آن است كه بتواند جاى پايى داشته باشد و اين معنى در صورت جوهريه‌اى كه مادة المواد است و صورت جوهريه جسميه مطلق، رخ نمى‌دهد و آنها پيوسته لا متحصل مى‌باشند.

هنگامى كه مى‌خواهند آن شى‌ء طفيلى را كه از خود هنر تحصل ندارد، در صفحه وجود به ما نشان دهند، به جوهر تعبير مى‌نمايند.

آنچه در عالم تحصل دارد، صورت نوعيه است كه بذاتها و در مقام ذات متحصل است و خصوصيات فردى از لوازم نوع است و جزء ذاتى نوع نيست و تحصل صورت نوعيه بذاتهاست؛ گرچه هر وقت تحصل بيابد از لوازم جدا نيست، چنانكه اربعه خودش محصل خويش است و زوجيت محصل آن نيست، ولى هيچ گاه زوجيت از دامن اربعه دست برنمى‌دارد، و لكن زوجيت از لوازم و عوارض اربعه است و عارض شى‌ء نمى‌تواند مقوم او بوده و متكفل قيمومت او شود.

بلى صورت نوعيه را تسامحاً و به يك معنى لا متحصل گويند، و لكن نه با نظر به ذات آن- زيرا در مقام ذات متحصل است- بلكه در مقام احراز معروضيت لا متحصل است؛ زيرا اصل صورت نوعيه انسانيه در ابيضيت و اسوديت و قصر و طول متحصل نبوده و منتظر اين اعراض است. به همين جهت اهل وقفه نبوده و اهل انتظار به شمار رفته و لا متحصل است، و لكن گفتيم در اينكه معروض اين لوازم باشد لا متحصل است و در اصل وجود نوعيت لا متحصل نيست.

و بالجمله: صورتى كه مى‌خواهد به مرتبه ديگرى برسد، مانند صورت حيوانى كه‌