تعريف ماهيت و بعضى از احكام آن‌

هنگامى كه انسان در عالم چشم باز مى‌كند، مادامى كه توجه اجمالى به سوى اشياء نداشته باشد و در غفلت صرف باشد، هر گز براى او علم تفصيلى رخ نخواهد داد، توجه لازم است تا اينكه انسان در صدد علم برآيد.

اول تكانى كه به انسان خواب‌آلود وارد شده و توجه او را به سوى شى‌ء جلب مى‌نمايد، قرع سمع وى به واسطه نام اشياء است. وقتى انسان نامى شنيد، هراسناك شده و اول درصدد طلب شرح حال آن نام برمى‌آيد كه آن نام از نامهاى كدام مقوله از مقولاتى است كه او آنها را مى‌شناسد.

بعد كه شرح حال نام را دانست كه نام كدام چيز از چيزهايى است كه او مقولات آنها را مى‌داند؛ به اينكه اسم بى‌مسمّى نيست، پى خواهد برد.

مخفى نماند كه فرق تعريف لفظى با شرح الاسم اين است كه: در تعريف لفظى ابداً شرحى نيست بلكه تبديل لفظى به لفظى است؛ چنانكه كسى كه در علم اللغه درصدد ترجمه لغت عربى به لغت فارسى است مى‌گويد: ماء يعنى آب و لفظ ماء در عربى در مقابل لفظ آب در فارسى است بدون اينكه به معنى توجه استقلالى داشته باشد و اما شرح الاسم شمّه‌اى از تعريف معنى است.

و الحاصل: پرسش اول، معناى اسمى است كه شنيده شده است.

بعد از دانستن معنى، شخص درصدد اين برمى‌آيد كه آيا معنى موجود است يا نه؟