مسأله 7- اگر نقصان يكى از آن‌ها را ادعا كند، نسبت به ديگرى قياس مى‌شود و ديه به نسبت، بعد از قسامه- به جهت استظهار (محكم كارى)- گرفته مى‌شود. و اگر نقصان هر دو را ادعا نمايد، نسبت به كسى كه از هم سن‌هاى او است مقايسه مى‌شوند و جانى بعد از استظهار به قسم‌ها، به تفاوت ملزم مى‌شود، مگر با علم به صحت آن، پس استظهار ساقط مى‌شود.

مسأله 8- راه مقايسه در اينجا مثل همان است كه در شنوايى بود؛ پس چشم سالم او بسته مى‌شود و مردى مثلًا تخم مرغى را مى‌گيرد و دور مى‌شود تا اينكه مجنى عليه مى‌گويد آن را نمى‌بينم پس نزد آن علامت‌گذارى مى‌شود، سپس در طرف ديگر يا طرف‌هاى چهارگانه آزمايش مى‌شود پس اگر مساوى باشند راست مى‌گويد وگرنه دروغ مى‌گويد. و در فرض راست گفتن چشم اصابت ديده، بسته مى‌شود و چشم سالم آزاد گذاشته مى‌شود، پس در دو طرف يا چهار طرف، آزمايش مى‌شود و به نسبت نقصان، از ديه گرفته مى‌شود. و اين مقايسه در اصابت هر دو چشم و ادعاى نقصان آن‌ها نيز جارى مى‌باشد، ليكن با چشم سالم از هم سن‌هاى او مقايسه مى‌شود.

مسأله 9- در مقايسه بايد جهت‌ها از نظر زيادى نور و كمى آن، و زمين‌ها از حيث بلندى و پستى ملاحظه شود، پس با وجود آنچه كه مانع از تشخيص است، و همچنين در روز ابرى، مقايسه نمى‌شود.

چهارم- بويايى؛

و در زايل كردن آن از دو سوراخ بينى ديه كامل است. و از يك سوراخ، نصف ديه مى‌باشد. البته اين دومى اشكال دارد؛ پس احتياط به مصالحه ترك نشود.

مسأله 1- اگر زايل شدن آن را ادعا نمايد و جانى آن را انكار كند به بوهاى تند و سوزاننده در حال غفلت او امتحان مى‌شود، پس اگر صدق او تحقق پيدا كرد ديه گرفته مى‌شود وگرنه بر او به قسامه استظهار مى‌شود و براى او قضاوت مى‌شود. و اگر استكشاف آن در زمان ما با وسايل جديد، ممكن باشد به اهل خبره رجوع مى‌شود، البته احتياط (واجب) اعتبار تعدد و عدالت است؛ پس با قيام بيّنه، به آن عمل مى‌شود.

مسأله 2- اگر ادعاى نقص بويايى نمايد پس اگر اثبات آن با وسايل جديد و شهادت دو