صلح يا جعاله يا غير اين‌ها و عكس آن جايز است، و آن اين است كه به صورت صلح يا ابراء، با كم كردن ثمن، در مدت آن عجله شود.

مسأله 4- اگر چيزى را نسيه بفروشد، خريد آن از او قبل از رسيدن مدت و بعد از آن، به جنس ثمن يا به غير آن جنس، جايز است؛ چه با ثمن اول مساوى باشد يا نباشد و چه فروش دوم نقد باشد يا مدت‌دار؛ و اين وقتى جايز است كه در بيع اول شرط نشده باشد، بنا بر اين اگر بايع در فروش آن بر مشترى شرط كرده باشد كه آن را بعد از خريدن به خود او بفروشد يا خريدار شرط كرده باشد كه فروشنده، آن را از او بخرد بنابر احتياط (واجب) صحيح نيست، چنان كه اگر براى تخلص از ربا اين حيله را بنمايد مطلقا جايز نيست.

گفتارى درباره ربا

حرمت ربا، تحقيقاً به وسيله قرآن كريم و سنّت و اجماع مسلمين ثابت است، بلكه بعيد نيست كه حرمت آن از ضروريات دين باشد. و ربا از گناهان كبيره بزرگ است. و در قرآن عزيز و اخبار زيادى، به شدّت با آن برخورد شده است، حتى درباره آن در حديث صحيح از مولاى ما امام صادق عليه السلام وارد شده است كه فرمود: «يك درهم ربا نزد خدا شديدتر از هفتاد زنا است كه تمام آن با محرم باشد» و از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم است كه در وصيتش به على عليه السلام فرموده: «اى على! ربا هفتاد جزء است، پايين‌ترين آن‌ها مانند اين است كه مردى با مادرش در بيت اللَّه الحرام، زنا نمايد» و از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم است: «هر كه ربا بخورد خداوند شكم او را به قدرى كه ربا خورده از آتش جهنم پر مى‌كند و اگر از آن مالى را كسب كند خداوند هيچ عملى را از او قبول نمى‌كند و مادامى‌كه يك قيراط ربا نزد او هست، دائماً در لعنت خدا و ملائكه قرار دارد». و از پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم است: «به درستى كه خداوند خورنده ربا و ربا دهنده و كاتب و شاهدهاى آن را لعنت كرده است». و غير اين‌ها.

ربا دو قسم است: «معاملى» و «قرضى». اما اوّلى آن است كه يكى از دو چيز مثل هم، با زياده عينى، به مثل ديگر فروخته شود مانند فروختن يك من گندم به دو من آن، يا به يك من آن و يك درهم، يا با زياده حكمى مانند يك من گندم نقد به يك من گندم نسيه. و اقوى آن است كه رباى معاملى اختصاص به بيع ندارد، بلكه در ساير معاملات مثل صلح و مانند