خود را باطل كند، ولى كارى كه روزه را باطل مى‌كند، انجام ندهد.

سوم: وقتى كه غسل جنابت را فراموش كند و يك روز يا چند روز بر او بگذرد، همان طور كه گذشت.

چهارم: در جايى كه بدون اينكه تحقيق كند صبح شده يا نه، كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، سپس روشن شود كه قبلًا سپيده صبح طلوع كرده بوده است، با آن‌كه قدرت تحقيق داشته، بلكه بنابر احتياط (واجب) اگر چه عاجز باشد. و همچنين است اگر تحقيق كند و يقين به باقى بودن شب نكند به اينكه گمان كند كه صبح شده يا شك كند، كه بنابر احتياط (مستحب) قضاى روزه در هر دو صورت لازم است؛ گرچه اقوى آن است كه در صورت پيدا شدن گمان به باقى بودن شب، قضا واجب نيست، بلكه در صورت پيدا شدن شك نيز، واجب نبودن قضا خالى از قوّت نيست. چنان كه اگر تحقيق كند و يقين كند كه شب باقى است و چيزى بخورد و بعد خلاف آن معلوم شود (كه صبح بوده است) روزه‌اش صحيح است. اين‌ها مربوط به روزه ماه رمضان است، اما غير روزه ماه رمضان از اقسام ديگر روزه، حتى واجب معيّن ظاهر آن است كه با خوردن بعد از اذان صبح مطلقا باطل مى‌شود، حتى در صورتى كه تحقيق كند و يقين كند كه شب باقى است.

پنجم: آن‌كه كسى خبر دهد به بقاى شب و به گفته او اعتماد كرده و چيزى بخورد، بعد معلوم شود، صبح بوده است.

ششم: آن‌كه كسى خبر دهد، صبح شده و به خيال آن‌كه او شوخى مى‌كند، اعتنا نكند و چيزى بخورد (و بعد معلوم شود صبح بوده است).

مسأله 13- كسى كه يقين ندارد صبح شده، مى‌تواند بدون تحقيق كارى كه روزه را باطل مى‌كند، انجام دهد. بنا بر اين اگر در اين صورت بخورد يا بياشامد و معلوم نشود كه صبح بوده يا نه، چيزى بر او نيست. و اما اگر يقين نكند كه شب شده، نمى‌تواند افطار كند، بنا بر اين اگر با اين حال افطار كند، قضا و كفّاره بر او واجب است. اگر چه (تا آخر) يقين نكند كه روز باقى بوده و بر شكّش باقى بماند.

هفتم: آن‌كه كسى خبر دهد، شب شده و به گفته او اعتماد نموده و افطار كند و معلوم شود كه شب نبوده، اگر گوينده از كسانى باشد كه بتوان به گفته او اعتماد كرد، مانند اينكه‌