عرفانى را ادا نمايد به وجود آورد- تصنيف فرموده‌اند. نگارنده در مقدمه بر شرح فصوص قيصرى، كه چاپ آن به پايان رسيده و تعاليق امام (قده) در حواشى همين شرح نفيس چاپ شده، در نحوه تفكر آن محقق عالى مقام در عرفانيات بحث و آثار آن جناب را ذكر كرده‌ام.

اهل حق و حقيقت به اين اصل غير قابل ترديد نزد مردم دانا معترفند كه در گلزار معانى و حقايقى كه چمن آراى فكر بشر به وجود آورده است هيچ گلى خوشبوتر و دلپذيرتر از گل عرفان نرسته است؛ و اگر در گلهاى ديگر نفحه‌اى از اين گل نرسيده باشد، عطرى از آنها به مشام نمى‌آيد؛ اگر چه بسيار بوده و هستند جعل صفتانى كه از بوى روحانى و نفحه ربوبى اين گل مانند شخص مبتلا به زكام كه از عطر گل فرار مى‌نمايد مشمئزند.

در اين اثر منيف از مباحث «توحيد» و «علم الأسماء» و مسائل مهمى از قبيل بحث «بدا» و «سرّ قدر»، علم حق به اشيا قبل از كثرت، به طريقه حكما نيز گفتگو شده است.

زبان كتاب رسا و زيبا و بهجت افزاست؛ مسائل غامض و مباحث عاليه نبوت و ولايت در عبارات نسبتا كوتاه ولى رسا با مهارت تقرير شده است. مصنف عظيم همه جا به لسان خواص از عرفا با عبارات پر معنا سخن مى‌گويد؛ و سعى فرموده است كه اثر خود را از صورت رسالة در جلباب كتاب مبسوط در نياورد، و از تعرض به مسائل غير نافع احتراز نموده است.

در نحوه سير يا سريان، و به عبارت ديگر، ظهور حقيقت «نبوت تعريفيه» و ولايت محمديه و علويه در كافه ذرارى وجود، مطالب دقيق و تحقيقي به قيد تحرير آورده‌اند كه خاص خواص و در بعضى از موارد ابتكارى است. مرحوم امام، أعلى اللّه درجته في المراتب العلمية و العملية، در ذوق و سليقه علمى و پرهيز از ذكر مطالب غير لازم نظير ندارند. يكى از علل جاذبه قابل توجه در آن بزرگ زمانه، علاوه بر نظم و ترتيب خاص در درس و بحث، جامعيت او بود. مردى كه ساليان متمادى حوزه فلسفى منظمى داشت (تدريس شرح منظومه و اسفار حدود 15 سال) و سطوح فقه و اصول تدريس مى‌فرمود، و در عرفان و تصوف نظرى و عملى آثار با ارزش تأليف نمودند، بعد از شروع به تدرس فقه و اصول خارج و اجتهادى، در اندك زمانى بهترين و گرم‌ترين حوزه را به خود اختصاص دادند.

از قديم الأيام ابتلاى به «تك علمى» موجب لطمه شديد به حوزه‌هاى علميه شيعه بوده است. و افراد نادر در حد اقل از قليل هستند كه در چندين علم استاد و ماهرند: علوم متفاوت، از «عرشى»، چون عرفان و حكمت متعاليه؛ و از «فرشى»، مانند علوم نقليه.

آن چه كه در اين مقدمه مذكور افتاد، از حدود سى سال به اين طرف در آثار خود به نحو متفرقه ذكر كرده‌ام. و در آثار عرفانى و كتب فلسفى، كه طى ساليان متمادى منتشر ساخته‌ام، همه جا از آن بزرگ ياد كرده‌ام؛ و از عنايات و الطاف آن بزرگوار نسبت به خود هميشه ياد مى‌كنم.

از برادر عزيز و سرور گرامى، حضرت حجة الإسلام، آقاى حاج احمد آقا، ادام اللّه حراسته، متشكرم كه اين حقير را در امرى خير شريك و به اداء واجبى موفق گردانيدند.

سيد جلال الدين آشتيانى مشهد، 8 آذر ماه، سنه 1371