سر است و آنجا رمى به پيش رو؛ و آنجا به حجاره است و اينجا به اشاره؛ و حجاره توسل به اسباب است، و اشاره حكم به فناى آنها.

پس، چون ترك كونين و طرح نشئتين كردى، خود را مخاطب به خطاب‌

الآنَ وَصَلْتَ الَىَّ فَسَمِّ بِاسْمى‌

دان 151؛ و الّا خود را در سلك جنود شيطان و در شمار عبده اوثان شمار. و چون خطاب الهى را به گوش بصيرت شنيدى و اذن دخول در حضرت يافتى، بسم اللَّه گفته داخل شو. و اگر از روى اخلاص و حقيقت متذكر حقّ شدى و حقيقت اسم و مسمّى را به تعليم‌ عَلَّمَ الأسماء [1] دريافتى، مشمول خطاب‌

ذَكَرَني عَبْدي‌

شوى؛ و الّا مطرود به‌

يا كاذِبُ، أَ تُخَادِعُني‌

گردى. پس ساكت شو و منتظر خطاب‌

أَحْمَدَنى‌

حقّ شو. پس، از روى خلوص قلب و صفاى باطن جميع محامد را مقصور به حقّ كن، تا مشمول خطاب‌

حَمَدَنى عَبْدى‌

شوى؛ و الّا به‌

يا مُنافِق‌

خود را مخاطب دان. و اگر حقّ را به رحمت رحمانيه و رحيميه از روى حقيقت خواندى، مفتخر به‌

أَثْنى‌ عَلَىَّ عَبْدى‌

شوى. و چون‌ مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ‌ گفتى، منتظر نداىِ‌

مَجَّدَنى عَبْدى‌

باش. و در إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ‌ خود را به خطاب حضورى از غيب تعيّنات، بلكه حجاب اسما و صفات، خارج دان تا عبادت و ثنا به لسانِ ذاتِ مفتقر، براى ذات مستغنى واقع شود. و اگر از اهل خصوصى و به ترك خويشتن مخصوصى، از حجاب خودى خارج شو تا لايق‌

هذا بَيْنى و بَيْنَ عَبْدى و لِعَبْدى ما سَأَل‌

شوى. پس به لسان حقّ آنچه را حقّ براى تو قرار داده طلب كن؛ و تا آخر سوره كه رسيدى، منتظر

هذا هُوَ الَّذى لِعَبْدى‌ [2]

باش.

[كلام بعض اهل معرفت‌]

و بعض اهل معرفت گويند: «چنانچه حمد تقسيم شده بين بنده و حقّ- چنانچه در حديث نبوى‌ [3] است- پس، از اول سوره تا إِيَّاكَ نَعْبُدُ از حقّ است‌

[1] «نامها را تعليم داد.» (برگرفته از آيه 31 سوره بقره).

[2] «اين است آنچه براى بنده من است.» اسرار العبادات، ص 46.

[3] بحار الأنوار، ج 89، ص 226، «كتاب القرآن»، باب 29، حديث 3.