زن با شوهر خودش تعدى نكند، دو تا برادر با هم تعدى نكنند، اينها با رفقاى ديگرشان تعدى نكنند. مى‌خواهد يك انسان عادل به تمام معنا كه انسان باشد، هم عقليتش عقليتِ انسان باشد، هم نفسيتش نفسيتِ انسان باشد، هم ظاهرش ظاهرِ انسان و مؤدَّب به آداب انسانى باشد، مى‌خواهد اين مطلب را اجرا بكند.

لزوم طرح مسائل سياسى در اجتماعات عبادى اسلام‌

يك شعبه از اسلام هم عبارت از حكومتش است؛ كه همين حكومت هم، در همين آداب شرعيه، مسائل حكومتى هم هست. مثلًا در حج. اين مواقفى كه در حج هست و مردم را دعوت كرده ذات مقدس حق تعالى كه بروند به حج و آنجا مواقف دارد، مسلمين نتوانستند آن طورى كه حج بايد استفاده ازش بشود استفاده كنند. اين يك مجمع عمومى است از همه طوايف مسلمين. يك دعوتى است از تمام طوايف كه هر جورى هستند، در شرق اقصا [1] هستند يا در غرب ابْعَد هستند، هر جا مى‌خواهند باشند، شمال، جنوب، هر جا، در هر مملكتى كه هستند، دعوت شده‌اند مردم، آن هم «ناس» دعوت شده است، نه اينكه فقط مسلمين، همه بايد مُسْلم بشوند و همه بايد بروند- يعنى كسانى كه مستطيع هستند، اشخاص مستطيع كه بتوانند خودشان را به مكه برسانند- اينها را دعوت كرده كه بروند در آنجا هر سال يك دفعه. يك مجمع عمومى مى‌خواسته تشكيل بدهد در آنجا. در اين مجمع عمومى، اگر مسلمين قدر بدانند، حل مسائلى كه- مشكلاتى كه از براى طوايف مسلمين است در آنجا بايد بشود. مثلًا اگر مسلمين ايران بروند در آنجا و مسائلشان را براى مردم ديگر بگويند، بر مسلمين ديگر لازم است كه در اين مسائل و مشكلات با اينها همراهى بكنند. و همه اينهايى كه آمدند به حج وقتى فهميدند كه مثلًا ايران چه [مى‌] خواهد، چه مى‌كند، دولت ايران با مردم چه مى‌كند، همه اينها وقتى كه مى‌روند به بلاد خودشان تبليغ كنند كه چه.

و همين طور اگر آنها هم يك چيزى ديدند از حكومت خودشان يا از مردم خودشان‌

[1] خاور دور.