هراس به خود راه ندهند كه‌ إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُمْ. [1] و براى تحقق اهداف اسلامى، كه در مقدمه آن كوتاه كردن دست قدرتمندان منحرف و مخالف اسلام از كشورهاى اسلامى و رفع موانع داخلى و خارجى مى‌باشد، همت گمارند؛ و با احزاب و حكومتها و گروهها و اشخاصى كه با نهضتهاى اسلامى، كه بحمد اللَّه تعالى در آستانه رشد و شكل‌گيرى است، مخالفند مقابله نموده، و مبارزه با آنان را در سرتاسر جهان سرلوحه برنامه‌هاى خود قرار دهند؛ و مطمئن باشند كه با وعده صريح خداوند تعالى، توفيق پيشرفت حاصل شود و مظلومان از دست ستمگران نجات يابند.

اكنون كه در آستانه فريضه مباركه حج هستيم، لازم است توجهى به ابعاد عرفانى و روحانى و اجتماعى و سياسى و فرهنگى آن داشته باشيم. باشد كه اين امر راهگشايى براى قدمهاى مؤثر ديگر باشد. در اين موضوعات بسيارى از دوستان متعهد مطالبى گفته‌اند. اين جانب نيز اشاره‌اى گذرا تنها به بعض ابعاد آن مى‌كنم؛ شايد تذكرى از آن حاصل شود. از آنجا كه در اين مناسك عجيب، از اول «احرام» و «تلبيه» تا آخر مناسك، اشاراتى عرفانى و روحانى است كه تفصيل آنها در اين مقال ميسر نيست، اكتفا به بعض اشارات تلبيه‌ها مى‌كنم.

لبيكهاى مكرر از كسانى حقيقت دارد كه نداى حق را به گوش جان شنيده و به دعوت اللَّه تعالى به اسم جامع‌ [2] جواب مى‌دهند. مسأله، مسئله حضور در محضر است و مشاهده جمال محبوب. گويى گوينده از خود در اين محضر بيخود شده و جواب دعوت را تكرار مى‌كند. و دنباله آن سلب شريك به معناى مطلق‌ [3] آن مى‌نمايد، كه اهل اللَّه مى‌دانند، نه شريك در الوهيت فقط. گرچه سلب شريك در آن نيز شامل همه مراتب، تا فناى عالم در نظر اهل معرفت است؛ و حاوى جميع فقرات «احتياطى» و «استحبابى»

[1] بخشى از آيه 7 سوره محمد (ص): «اگر خدا را يارى كنيد، شما را يارى خواهد كرد و پايدارى خواهد بخشيد»

[2] اسم جامع الهى، «اللَّه» است كه در تلبيه (لبيك گفتن حاجيان) مكرر بر زبان جارى مى‌شود

[3] همان گونه كه توحيد بر سه قسم است: توحيد ذاتى، توحيد صفاتى و توحيد افعالى. در قبال هر يك از آنها شرك قرار دارد يعنى: شرك ذاتى، شرك صفاتى و شرك افعالى. و منظور از شرك به معناى مطلق آن، هر سه قسم شرك است.