پس احتجابش از همه بيشتر است و از نيل ملكوت محروم‌تر است.

و نيز از براى تمام موجودات وجهه ملكوتى است كه به آن وجهه حيات و علم و ساير شؤون حياتيه را دارند: وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ‌ [1]. و اين نيز وجه ديگر است از براى سرايت علم و حيات در موجودات.

و پس از آن‌كه معلوم شد كه تمام موجودات را علم و معرفت است و تمام داراى وجهه ملكوتى هستند، ولى انسان چون در عرض اينها نيست و از ملكوت نيز محجوب است، علم به حيات و شؤون حياتيه آنها پيدا نمى‌كند، دريغى نيست كه از براى انسانِ سالكِ طريقِ علم و متوجه به حق، كه سرآمد تمام سلسله وجود و ولى‌نعمت دار تحقق است، استغفار كنند و از مقام غفاريت ذات مقدس حق با لسان قال و لهجه صريحه ملكوتيه، كه گوشِ باز ملكوتى بشنود، استدعا كنند كه اين وليده كامله مُلك و اين فخر مواليد طبيعت را به بحار غفران مستغرق فرمايد و ستر جميع نقايص او كند.

و تواند بود كه چون موجودات ديگر دانند كه وصول به فناى ذات مقدس و استغراق در بحر كمال براى آنها امكان‌پذير نيست جز به طفيل و تبع ذات مقدس انسان كاملِ عالِم باللَّه و عارف معارف الهيه و جامع علم و عمل- چنانچه اين نيز مقرر است در محالّ خود [2]- از اين جهت كمال انسانى را، كه به استغراق در بحر غفاريت حق حاصل شود، از حق تعالى طلب كنند كه خود نيز به وسيله او به كمالات لايقه خود برسند. وَاللَّه الْعالِمُ.

فصل در بيان آن‌كه فضل عالم بر عابد مثل فضل ماه است در شب بدر كه شب سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم است بر ساير ستارگان‌

بدان‌كه حقيقت علم و ايمان، كه متقوّم به علم است، نور است. و اين مطلب علاوه بر آن‌كه مطابق برهان و عرفان است، مطابق نصوص و اخبار اهل عصمت و طهارت‌

[1] «و اين سان ملكوت آسمان‌ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم». (الأنعام (6): 75)

[2]. ر. ك: صفحه 590.