قرحه‌ها، كه در اين حديث شريف وارد است، عبارت است از جوشها و قرحه‌هاى كوچكى كه در بن دندانها پيدا شود، و چركى سفيد و متعفن در آن توليد مى‌گردد كه در وقت جويدن غذا آن بثورات منفجر شده و از آن چركها مخلوط به غذا شده اسباب كثيرى از امراض، از قبيل سوء هضم و غيره، گردد. و اطبّاء حاضر آن را «پيوره» گويند، و به آن خيلى اهميت مى‌دهند، حتى آنكه براى معالجه آن محتاج به كشيدن دندانها شوند. پس، انسان با قطع نظر از جهات غيبيه باطنيه، كه اعظم آنها رضايت حق است، براى حفظ صحت و تنظيف نيز باشد، خوب است به آن مواظبت كند و به اين سنت مستمره انبيا قيام كند. و در حديث است كه رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، فرمود: «اين قدر جبرئيل به من سفارش مسواك نمود كه من بر دندانهاى خود ترسيدم.» [1] و فرمود: «اگر بواسطه مشقّت نبود، من بر امت خود واجب مى‌كردم مسواك را قبل از وضو و هر نمازى.» [2] و جناب رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، آب وضو و مسواك خود را [زير] بالين سر مبارك مى‌گذاشتند در شبها، و سر ظرف آب وضو را با چيزى مى‌پوشاندند، و وقتى از خواب ناز بيدار مى‌شدند، مسواك مى‌كردند و وضو مى‌گرفتند و چهار ركعت نماز مى‌خواندند و مى‌خوابيدند، و پس از آن بيدار مى‌شدند و مسواك مى‌كردند وضو مى‌گرفتند و نماز مى‌خواندند. جناب صادق، عليه السلام، پس از ذكر اين حديث فرمود: «شما نيز تأسّى نيكو كنيد به رسول خدا، [3] صلّى اللّه عليه و آله.» و در حديث است كه دو ركعت نماز با مسواك افضل است از هفتاد ركعت بدون مسواك حتى آنكه مستحب است اگر انسان فراموش نمود مسواك را قبل از وضو بعد از آن به جا آورد و پس از آن سه مرتبه مضمضمه كند. [4] و اخبار در اين باب بسيار است، هر كس طالب است به كتب اصحاب مراجعه كند. [1]

فصل در بيان مبادى محاسن اخلاق و مساوى آن كه در ذيل وصيت رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، است.

گر چه ما در اين اوراق بمناسبت بسيارى از اخلاق نفس را به طور تعديد و تفصيل بيان نموديم و طريق اتصاف به محامد اخلاقيه و اجتناب از مساوى و مفاسد

[1] عن أبي عبد اللّه (ع) قال قال رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله: أوصانى جبرئيل، عليه السلام، بالسّواك حتّى خفت على أسنانى. فروع كافى، ج 6، ص 496، «كتاب الزّى و التجمّل»، «باب السواك»، حديث 8.

[2] قال رسول اللّه (ص): لو لا أن أشقّ على أمّتي، لأمرتهم بالسّواك مع كلّ صلاة. وسائل الشيعة، ج 1، ص 355، «كتاب الطهارة»، باب 5 از «أبواب السواك»، حديث 3.

[3] عن أبي عبد اللّه (ع) قال: إنّ رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله، كان إذا صلّى العشاء الآخرة، أمر بوضوئه و سواكه، فيوضع عند رأسه مخمرا، فيرقد ما شاء اللّه، ثمّ يقوم فيستاك و يتوضّأ و يصلّى أربع ركعات، ثمّ يرقد، ثمّ يقوم فيستاك و يتوضّأ و يصلّى. ثمّ قال: لقد كان لكم في رسول اللّه أسوة حسنة. وسائل الشيعة، ج 1، ص 356، «كتاب الطّهارة»، باب 6 از «ابواب السّواك»، حديث 1.

[4] عن أبي عبد اللّه، عن آبائه (ع) قال قال رسول اللّه (ص): ركعتان بسواك أفضل من سبعين ركعة بغير سواك.

عن معلّى بن خنيس قال: سألت أبا عبد اللّه، عليه السّلام، عن السّواك بعد الوضوء. فقال الاستياك قبل أن يتوضّأ. قلت: أ رأيت إن نسى حتّى يتوضّأ قال: يستاك، ثمّ يتمضمض ثلاث مرّات. بحار الأنوار، ج 73، ص 132- 133، «كتاب الآداب و السنن»، «باب السّواك و الحثّ عليه»، حديث 32، 34.

______________________________

[1] وسائل الشيعة، ج 1، ص 353، 355- 356، «كتاب الطهارة»، باب 3، 5- 6.