و گفته شده «طاء» طرب اهل بهشت است، و «هاء» هو ان اهل جهنم است. [1] و طبرسى [1]، رحمه اللّه، گفته: «از حسن منقول است كه قرائت نموده:

«طه»، به فتح طاء و سكون هاء. اگر اين قرائت صحيح باشد از او، پس اصل او «طأ» بوده، همزه بدل به «هاء» شده و معنى چنين است: طإ الأرض بقدميك جميعا.»- انتهى. [2] بالجمله، در حروف مقطّعه اوائل سور اختلاف شديد است، و آنچه بيشتر موافق اعتبار آيد آن است كه آن از قبيل رمز بين محبّ و محبوب است، و كسى را از علم آن بهره‌اى نيست. و چيزهايى را كه بعضى مفسرين به حسب حدس و تخمين خود ذكر كردند، غالبا حدسهاى بارد بى مأخذى است. و در حديث سفيان ثورى نيز اشاره به رمز بودن شده است. [3] و هيچ استبعاد ندارد كه امورى باشد كه از حوصله بشر فهم آن خارج باشد و خداى تعالى به مخصوصين به خطاب اختصاص داده باشد، چنانچه وجود «متشابه» براى همه نيست بلكه آنها تأويل آن را مى‌دانند.

و «شقا» و «شقاوت» ضدّ سعادت است، و به معنى تعب و زحمت است. قال الجوهرى: «الشّقاء و الشّقاوة، بالفتح، نقيض السّعادة.» روى الطّبرسى في الاحتجاج عن موسى بن جعفر، عليه السّلام، عن آبائه، عليهم السّلام، قال قال أمير المؤمنين، عليه السّلام: و لقد قام رسول اللّه، صلّى اللّه عليه و آله، عشر سنين على أطراف أصابعه حتّى تورّمت قدماه و اصفرّ وجهه. يقوم اللّيل أجمع حتّى عوتب في ذلك، فقال اللّه عزّ و جلّ: «طه. ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآن لِتَشْقى‌.» بل لتسعد به. [2] «مرحوم طبرسى [4] در احتجاج سند به حضرت امير المؤمنين، عليه السلام، رسانده كه فرمود: «ده سال رسول خدا ايستاد بر سر انگشتان خود تا قدمهاى آن حضرت ورم نمود و رويش زرد شد. مى‌ايستاد تمام شب را تا عتاب به او شد در آن، پس فرمود خداى عزّ و جلّ: طه، ما فرو نفرستاديم بر تو قرآن را تا به تعب افتى، بلكه براى آن كه به سعادت و راحتى رسى به واسطه آن.» و از حضرت صادق، عليه السلام، مروى است كه رسول خدا در عبادت يكى از پاهاى مباركش را بلند مى‌فرمود تا زحمت و تعبش زياد شود. پس خداى تعالى اين‌

[1] ابو على فضل بن حسن بن فضل طبرسى (548 يا 552- 472) مفسر و فقيه بزرگ قرن ششم كه از شيخ أبو على، فرزند شيخ طوسى، و ديگران روايت كرده است و گروهى از بزرگان از درس او بهره برده‌اند، مثل أبو نصر حسن بن فضل صاحب مكارم الأخلاق، محمد بن على ابن شهرآشوب، شيخ منتجب الدين صاحب فهرست و قطب راوندى و تنى چند از بزرگان. چند تفسير مشهور دارد كه مجمع البيان مشهورترين آنهاست. از آثار اوست:

جامع الجوامع در تفسير، اعلام الورى، تاج المواليد.

[2] «زمين را زير پاى خود بگذار.» مجمع البيان، تفسير اولين آيه سوره «طه».

[3] امام صادق (ع) در پاسخ به سؤال سفيان ثورى از معاني حروف «مقطّعه»، آنها را اشارات و رموز شمرد، و فرمود: أمّا «الم» في أوّل «البقرة» فمعناه أنا اللَّه الملك. و أمّا «الم» في أوّل «آل عمران» فمعناه أنا اللّه المجيد ... (اما معناى‌ «الم» در آغاز سوره «بقره» اين است كه من خداوند پادشاه هستم. و اما معناى‌ «الم» در آغاز سوره «آل عمران» اين است كه من خداوند بلند مرتبه‌ام.) معانى الأخبار، ص 22، «باب معنى الحروف المقطعة».

[4] احمد بن على بن أبي طالب طبرسى عالم و فقيه و محدّث و مورخ شيعه در قرن ششم و اوايل قرن هفتم. وى در حدود سال 620 ه. ق درگذشت. از آثار اوست: الكافى في الفقه، تاريخ الأئمة، كتاب الصلاة، مفاخرة الطالبية، احتجاج.

______________________________

[1] الجامع لأحكام القرآن، قرطبى، ج 11، ص 166.

[2] الاحتجاج، ج 1، ص 220- 219، «احتجاج أمير المؤمنين على اليهود».