شخص دهند، و جمعيت به منزله يك شخص باشد و افراد به منزله اعضا و اجزاء آن باشد، و تمام كوششها و سعى‌ها حول يك مقصد بزرگ الهى و يك مهم عظيم عقلى، كه صلاح جمعيت و فرد است، چرخ زند. و اگر چنين مودّت و اخوّتى در بين يك نوع يا يك طايفه پيدا شد، غلبه كنند بر تمام طوايف و مللى كه بر اين طريقه نباشند. چنانچه از مراجعه به تواريخ، خصوصا تاريخ جنگهاى اسلام و فتوحات عظيمه آن، مطلب خوب روشن مى‌شود، كه در اوايل طلوع اين قانون الهى، چون شمه‌اى از اين اتحاد و وحدت در بين مسلمين بوده و مساعى آنها مشفوع به تخليص نيّات نوعا بوده، در مدت كمى چه فتوحات بزرگى كردند، و در اندك زمانى به سلطنتهاى بزرگ آن زمان، كه عمده آن ايران و روم بوده، غلبه كردند و با عده كم بر لشكرهاى گران و جمعيتهاى بى‌پايان غالب شدند. و پيغمبر اسلام عقد اخوّت بين مسلمين در صدر اوّل اجرا فرمود و به نصّ إنّما المؤمنون إخوة. [1] اخوّت بين تمام مؤمنين برقرار شد.

و در كافى شريف است: عن العقرقوفي، قال سمعت أبا عبد اللّه، عليه السّلام، يقول لأصحابه: اتّقوا اللّه و كونوا إخوة بررة متحابّين في اللّه متواصلين متراحمين، تزاوروا و تلاقوا و تذاكروا أمرنا و أحيوه. [1] و عن أبي عبد اللّه، عليه السّلام، قال يحقّ على المسلمين الاجتهاد في التّواصل و التّعاون على التّعاطف و المواساة لأهل الحاجة و تعاطف بعضهم على بعض حتّى تكونوا كما أمركم اللّه عزّ و جلّ: «رحماء بينهم ... الآية [2] و عنه عليه السّلام: تواصلوا و تبارّوا و تراحموا، و كونوا إخوة أبرارا كما أمركم اللّه عزّ و جلّ. [3] مسلمين مأمورند به دوستى و مواصلت و نيكويى به يكديگر و مودّت و اخوّت.

و معلوم است آنچه موجب ازدياد اين معانى شود، محبوب و مرغوب است، و آنچه اين عقد مواصلت و اخوّت را بگسلد و تفرقه در بين جمعيت اندازد، مبغوض صاحب شرع و مخالف مقاصد بزرگ اوست. و پر واضح است كه اين كبيره موبقه اگر رايج شود در بين جمعيتى، موجب كينه و حسد و بغض و عداوت شده و ريشه فساد در جمعيت بدواند، درخت نفاق و دورويى در آنها ايجاد كند و برومند نمايد، و وحدت و اتحاد جامعه را گسسته كند، و پايه ديانت را سست كند. و از اين جهت بر

[1] «عقرقوفى گويد از امام صادق (ع) شنيدم كه به يارانش مى‌فرمود: «تقوا بورزيد و با يكديگر همچون برادرانى خوشرفتار باشيد، در راه خدا ياور يكديگر باشيد و به يكديگر بپيونديد و با هم دوستى نماييد. به ديدار يكديگر برويد و در امر ما بحث كنيد و آن را زنده نگه داريد.» اصول كافى، ج 2، ص 175، «كتاب الايمان و الكفر»، «باب التراحم و التعاطف»، حديث 1.

[2] و از امام صادق (ع) روايت مى‌كند كه فرمود: «شايسته است كه مسلمانان در پيوستن به يكديگر و يارى كردن و محبت و مواسات با نيازمندان و مهربانى نسبت به هم بكوشند تا همچنان باشند كه خداوند عز و جل از آنان خبر داده به قول خويش كه «مؤمنان با يكديگر مهربان‌اند.» (اصول كافى، ج 2، ص 175، «كتاب الايمان و الكفر»، «باب التراحم و التعاطف»، حديث 14.

[3] امام صادق (ع) فرمودند: «با يكديگر پيوند داشته باشيد و خوشرفتارى و مهربانى نماييد و برادرانى نيكوكار باشيد، همان گونه كه خداى عز و جل فرمانتان داده است.» اصول كافى، ج 2، ص 175، «كتاب الايمان و الكفر»، «باب التراحم و التعاطف»، حديث 2.

______________________________

[1] (حجرات- 10).