در آخر امر بلكه خود را نجات دهد. فكر كند قوه‌اى را كه خداى تعالى براى حفظ نظام عالم و بقاى نوع و شخص و ترتيب نظام عايله و تمشيت بنى الانسان و حفظ حدود و حقوق مرحمت فرموده، و در سايه آن بايد نظام ظاهر و باطن و عالم غيب و شهادت اصلاح شود، اگر انسان در خلاف آن و بر ضد مطلوبات حق تعالى و خلاف مقاصد الهى صرف كند، چه قدر خيانت كرده و مستحق چه ملامتها و عقوبتهايى است. و چقدر ظلوم و جهول [1] است كه رد امانت حق تعالى را نكرده، سهل است، او را صرف در راه عداوت و تحصيل غضب او كرده. معلوم است چنين شخصى امان از غضب الهى ندارد. پس از آن، تفكر كند در مفاسد اخلاقى و اعمالى كه از غضب توليد شود، و آثار اين خلق ناهنجار است كه هر يك ممكن است انسان را تا ابد مبتلا كند: در دنيا گرفتار زحمت و بليه نمايد، و در آخرت گرفتار عذاب و عقاب.

اما مفاسد اخلاقى، مثل كينه بندگان خدا كه از اين خلق زاييده شود، بلكه گاهى منتهى شود به كينه انبيا و اوليا، بلكه كينه ذات مقدس واجب الوجود و ولى النعم! و معلوم است قباحت و فساد آن چه قدر عظيم است. پناه مى‌برم به خداى تعالى از شر نفس سركش كه اگر عنانش لحظه‌اى گسيخته شود، انسان را به خاك مذلت مى‌نشاند و به هلاكت ابد مى‌كشاند. و مثل حسد، كه شمه‌اى از فضايح آن را در سابق شنيدى در شرح حديث پنجم، و غير از اين‌ها از مفاسد ديگر.

و اما مفاسد اعمالى، پس محصور نيست. شايد در آن حال رده‌اى گويد، يا سب انبيا و اوليا، نعوذ باللّه، كند، يا هتك حرمات الهيه و خرق نواميس محترمه نمايد، يا قتل نفوس زكيّه كند، يا خانمان بيچاره‌اى را به خاك مذلت نشاند و نظام عايله‌اى را مختل كند، و كشف اسرار و هتك استار نمايد، و ديگر از مفاسد بيشمار كه در حال فوران اين آتش ايمانسوز خانمان خراب كن انسان به آن مبتلا شود. پس اين خلق را مى‌توان گفت ام امراض نفسانيه و كليد هر شرّ است، و در مقابل آن كظم غيظ و فرو نشاندن نايره غضب، جوامع كلم و نقطه تمركز محاسن و مجمع كرامات است. چنانچه در حديث شريف كافى وارد است:

عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن محمّد بن خالد، بإسناده عن أبي عبد اللّه، عليه السّلام، قال سمعت أبي يقول: أتى رسول اللّه رجل بدوىّ، فقال: إنّى أسكن البادية، فعلّمني جوامع الكلام. فقال: آمرك أن لا تغضب، فأعاد عليه الأعرابىّ‌

[1] اشاره است به آيه 72 از سوره «احزاب»: إنّا عَرَضْنا الامانَةَ عَلَى السَّمواتِ و الارضِ و الجِبالِ فَابَيْنَ أنْ يَحْمِلْنَها و أَشْفَقْنَ منها وَ حَمَلَها الإنْسانُ انَّهُ كانَ ظَلوماً جَهولًا.