میشود [1]. از مجموع آنچه تاکنون گفته شد چند چیز معلوم شد:

1. اکتساب معلومات یا از طریق مشاهده مستقیم است که ذهن عملی انجام نمیدهد، صرفا فراوردههای حواس را تحویل میگیرد؛ و یا از طریق تفکر بر روی مکتسبات قبلی است که ذهن به نوعی عمل و فعالیت میکند. منطق به قسم اول کاری ندارد. کار منطق این است که قوانین درست عمل کردن ذهن را در حین تفکر به دست دهد.

2. ذهن تنها در صورتی قادر به تفکر است (اعم از تفکر صحیح یا تفکر غلط) که چند معلوم در اختیار داشته باشد؛ یعنی ذهن با داشتن یک معلوم قادر به عمل تفکر (و لو تفکر غلط) نیست. ذهن حتی در مورد «تمثیل» نیز بیش از یک معلوم را دخالت میدهد.

3. معلومات قبلی آنگاه زمینه را برای تفکر و سیر ذهن (و لو تفکر غلط) فراهم میکنند که با یکدیگر بیگانه محض نبوده باشند. اگر هزارها معلومات در ذهن ما اندوخته شود که میان آنها «جامع» یا «حدّ مشترک» در کار نباشد محال است که از آنها اندیشه جدیدی زاده شود.

اکنون میگوییم لزوم تعدد معلومات و همچنین لزوم وجود جامع و حد مشترک میان معلومات، زمینه را برای عمل تفکر فراهم میکند و اگر هر یک از این دو شرط نباشد ذهن قادر به حرکت و انتقال نیست و لو به صورت غلط.

اما یک سلسله شرایط دیگر هست که آن شرایط «شرایط صحیح حرکت کردن

پس باقی میماند آنجا که دو کلی متساوی باشند یا عام و خاص من وجه. اکنون میگوییم اگر دو کلی متساوی باشند داخل در باب قیاساند و اگر عام و خاص من وجه باشند داخل در تمثیلاند.