مقدّمه

این قسمت از کتاب منظومه بحث مختصری است در آنچه در قدیم «طبیعیات» خوانده میشد. طبیعیات قدیم شامل سه قسمت اصلی بود: سماع طبیعی، فلکیات، عنصریات [1]؛ و البتّه «عنصریات» به تنهایی شامل مباحث زیادی است از قبیل عدد بسائط، طبقات زمین، کائنات جوّیه، معادن، گیاه شناسی، حیوان شناسی، انسان شناسی. هر یک از اینها طبق اصول و موازینی که خود قدما بیان میکردند میبایست علم جداگانهای شمرده شود، همچنانکه امروز این مسائل در علوم متعدّد و با نامهای جداگانه مطرح میشود از قبیل فیزیک، شیمی، زمین شناسی، معدن شناسی و غیره.

برخی قدما- مخصوصا از زمان صدرالمتألّهین به بعد- مباحث مربوط به گیاه و حیوان و انسان را از سایر مسائل طبیعیات جدا کردند و چهار قسمت قرار دادند:

سماع طبیعی، فلکیات، عنصریات و نفس.