درس سوم : موضوع منطق

موضوع منطق چیست؟ اولًا ببینیم معنی «موضوع» چیست؟ ثانیاً ببینیم آیا لازم است هر علمی موضوع داشته باشد؟ ثالثاً ببینیم موضوع علم منطق چیست؟

موضوع یک علم عبارت است از آن چیزی که آن علم در اطراف آن بحث میکند و هر یک از مسائل آن علم را در نظر بگیریم خواهیم دید بیانی است از یکی از احوال و خواص و آثار آن. عبارتی که منطقیین و فلاسفه در تعریف موضوع علم به کار بردهاند این است:

موضوعُ کلِّ علمٍ هو ما یبحث فیه عَن عوارضِهِ الذّاتیه.

موضوع هر علم آن چیزی است که آن علم درباره عوارض ذاتی آن بحث میکند.

این دانشمندان به جای اینکه بگویند: «موضوع هر علمی عبارت است از آن چیزی که آن علم از احوال و خواص و آثار او بحث میکند»، به جای «احوال و آثار» کلمه قلمبه «عوارض ذاتیه» را به کار بردهاند، چرا؟ بی جهت؟ نه، بی جهت نیست، آنها دیدهاند که احوال و آثاری که به یک چیز نسبت داده میشود بر دو قسم است:

گاهی واقعاً مربوط به خود اوست، و گاهی مربوط به خود او نیست بلکه مربوط به چیزی است که با او یگانگی دارد.