همچنین «الهیات بالمعنی الاعم» نیز نامیده میشود. الهیات بالمعنی الاعم دارای دو بخش است: بخش «امور عامّه» که شامل مباحث وجود و عدم، ضرورت و امکان و امتناع، قدم و حدوث، وحدت و کثرت، قوّه و فعل، ماهیت، علّت و معلول است و ملحق بر این بخش است مباحث جواهر و اعراض و حقیقت جسم طبیعی و برخی مباحث دیگر؛ و بخش الهیات بالمعنی الاخص که درباره خدا و صفات و افعال خدا بحث میکند.

در اینجا جای یک پرسش هست و آن اینکه چرا این علم را «الهیات» مینامند و چرا مجموع را «الهیات بالمعنی الاعم» و بخش مخصوص به ذات و صفات و افعال باری را «الهیات بالمعنی الاخص» مینامند؟

این که مباحث مربوط به ذات، صفات و افعال خدا را «الهیات» نامیدهاند وجه روشنی دارد؛ امّا این که چرا مجموع فلسفه اولی را «الهیات» مینامند سؤالی است که باید بدان پاسخ گفت.

ممکن است گفته شود: این که همه فلسفه اولی را «حکمت الهی» یا «الهیات» مینامند- در مقابل حکمت طبیعی و حکمت ریاضی- صرفا از باب تسمیه کل به اسم جزء است یعنی از آن نظر که بخشی از مباحث این علم درباره ذات و صفات و افعال الهی است.

این وجه میتواند وجه صحیحی باشد ولی خود حکمای اسلامی که این اصطلاح را وضع کردهاند ملتزم به آن نیستند و وجه دیگری برای آن ابراز میدارند:

برخی میگویند: نامیدن فلسفه اولی به «الهیات» صرفا از یک غلط تاریخی سرچشمه میگیرد و آن این است:

در مجموعه فلسفه ارسطو که بعدها به دست شاگردان او و شاگردان شاگردانش رسید، فلسفه اولی به حسب ترتیب بعد از «طبیعیات» قرار گرفته بود؛ و از طرفی هم، خود ارسطو هیچ نامی از قبیل «فلسفه اولی» یا «علم اعلی» و یا «علم کلّی» و از این قبیل نامها بر روی این بخش از فلسفه خود ننهاده بود. از این رو این قسمت به مناسبت این که بینام بود و هنگام تدوین معارف فلسفی ارسطو از نظر ترتیب بعد از بخش طبیعیات قرار گرفت، با نام «متافیزیک» یعنی «ما بعد علم طبیعت» خوانده شد؛ در دوره اسلام این کلمه به «ما بعد الطبیعه» ترجمه شد و تدریجا در عرف عام بجای کلمه «ما بعد الطبیعه» کلمه «ماوراء الطبیعه» استعمال شد.