فرمان اراده نیستند و این تفاوت میان دو نوع قوّه عامله جهت و علّتی دارد که بعداً توضیح خواهیم داد. پس قوای عامله بر دو قسم است: ارادی و غیر ارادی. و نیز ممکن است که اصطلاح «قوّه عامله» را اختصاص بدهیم به قسم ارادی و بگوییم مقصود از قوای عامله قوایی است که در عضلات بدن پخش است و تحت نفوذ اراده قرار دارد (نه قوای فعّالهای که در بدن هست ولی تحت تأثیر اراده نیست مثل قوای جذب و هضم و استحاله) مانند قوایی که در عضلات دست و پاست که آنها را به حرکت در میآورد، یا در زبان است و آن را به گردش در میآورد و یا در چشم است که آن را به چپ و راست و پایین و بالا متمایل میکند و امثال اینها. فقط این دسته از قوا که تحت فرمان اراده میباشند به منزله مرکب وجود انسان هستند و شاید به همین جهت کلمه «عامله» که جمعش «عوامل» است به کار برده شده است، زیرا در لغت به چهار پایان بارکش و سواری ده، «عوامل» میگویند.

قوای شوقیه عبارت است از مبادی میلها و تمایلات طبیعی یا اکتسابی که در وجود انسان هست، مثل میل به خوردن و پوشیدن و استراحت کردن و میل به مقام و کامیابی جنسی و تمایلات پدری و فرزندی و تمایل به نوعدوستی و تمایل به علم و حقیقت جویی و تمایل به پرستش (تمایل دینی) و هنر و صنعت و آفرینندگی و امثال اینها که هر یک از این میلها ناشی از یک مبدأ و قوّهای است در وجود انسان که این میلها و هیجانها را به وجود میآورد. این گونه قوا را «قوای شوقیه» مینامند [1].

قوای مدرکه عبارت است از قوایی که کار آنها درک کردن و اطلاع رساندن به ذهن است و یا کارشان تجزیه و تحلیل و تفصیل و ترکیب صور ذهنی یا حفظ و نگهداری آنهاست، مثل حواسّ ظاهری (مانند باصره و سامعه) و حواسّ باطنی (مانند قوّه خیال و حافظه) و قوّه عقل و تفکر، که کار و حدود اینها در محلّ خود روشن شده است.

در هر کاری از کارهای ارادی ما این هر سه قوّه دخالت دارند، مثل آمدن و رفتن و سخن گفتن و نوشتن و غذا خوردن و هر نوع فعل ارادی که در حوزه وجود ما پدید میآید.