این است که ما قبلًا و لو اجمالًا با مسائل منطقی آشنا شده باشیم؛ ولی ما به طور اجمال در اینجا این مطلب را بیان میکنیم.

در اینجا لازم است «فکر» را تعریف کنیم، زیرا تا تعریف فکر به مفهومی که منطق در نظر دارد روشن نشود، ابزار بودن منطق برای فکر و به عبارت دیگر «خطا سنج» بودن علم منطق برای فکر، روشن نمیشود.

«تفکر» عبارت است از مربوط کردن چند معلوم به یکدیگر برای به دست آوردن معلوم جدید و تبدیل کردن یک مجهول به معلوم. در حقیقت تفکر عبارت است از سیر و حرکت ذهن از یک مطلوب مجهول به سوی یک سلسله مقدمات معلوم، و سپس حرکت از آن مقدمات معلوم به سوی آن مطلوب برای تبدیل آن به معلوم. لهذا در تعریف «فکر» گاهی گفته شده است:

«ترتیبُ امورٍ معلومةٍ لتحصیلِ امرٍ مجهول.»

گاهی گفته شده است:

«ملاحظةُ المعقولِ لتحصیلِ المجهول.»

و گاهی گفته شده است:

ذهن آنگاه که فکر میکند و میخواهد از ترکیب و مزدوج کردن معلومات خویش مجهولی را تبدیل به معلوم کند، باید به آن معلومات شکل و نظم و صورت خاص بدهد؛ یعنی معلومات قبلی ذهن تنها در صورتی مولّد و منتِج میشوند که شکل و صورت خاصی به آنها داده شود. منطق، قواعد و قوانین این نظم و شکل را بیان میکند؛ یعنی منطق به ما توضیح میدهد که معلومات ذهنی قبلی تنها در صورتی زاینده خواهند بود که بر اساس مقررات منطقی شکل و صورت گرفته باشد.

اساساً عمل فکر کردن، چیزی جز نظم دادن به معلومات و پایه قرار دادن آنها برای کشف یک امر جدید نیست. پس وقتی که میگوییم: «منطق قانون صحیح فکر کردن است» و از طرف دیگر میگوییم: «فکر عبارت است از حرکت و سیر ذهن از مقدمات به نتایج»، معنیاش این میشود که: «منطق کارش این است که قوانین