غرر دوّم : در بحث از غایت
و کلّ شیء غایة مستتبع
حتّی فواعل هی الطبائع
و القسر لا یکون دائما کما
لم یک بالاکثر فلینحسما
اذ مقتضی الحکمة و العنایة
ایصال کلّ ممکن لغایة
علّة فاعل بماهیتها
معلولة له بانّیتها
هر چیزی خواهان غایت و هدفی در پی خویش است،
حتی فاعلهایی از سنخ طبایع که فاقد شعور و ادراکند.
حرکت قسری، دائمی نیست همچنانکه اکثری نیز
نیست؛ پس ریشه این شبهه بریده شود،
زیرا مقتضای حکمت و عنایت پروردگار این است
که هر ممکن الوجودی به غایت و کمال خود رسانده شود.
علّت غائی از نظر ماهیتش علّت علّت
فاعلی است و از نظر وجودش معلول اوست.
شرح: بحث از «علّت غائی» از مهمترین مباحث فلسفی است، از مباحثی است که پذیرفتن و نپذیرفتن آن در طرز جهان بینی انسان تغییر کلّی میدهد. شاید هیچ