غرر اوّل : در تعریف و تقسیم

مبحث «علّت و معلول» هفتمین فریده از اوّلین مقصد از بخش «فلسفه» کتاب شرح منظومه سبزواری را تشکیل میدهد. به طور کلّی آنچه که در این مبحث بیان گردیده یا بعضی تعریفات است یا بیان اقسام علّت و معلول و یا احکام آنها، که البته بیشتر تقسیمات و نیز بیشتر احکام مربوط به علّت است نه معلول، و احکامی که در اینجا ذکر میشود گاهی احکامی است که میان همه اقسام علّت مشترک است و گاهی اختصاص دارد به یک قسم معین از علّت، مثلًا از مختصّات علّت فاعلی و یا علّت صوری است و یا مثلًا از مختصّات علّت جسمانی است؛ و ضمنا به بعضی از مسائل که مربوط به الهیات بالمعنی الاخص و یا مسائل نفس است و متناسب با این مبحث است اشاره شده است، مثل اینکه بعد از ذکر یک نوع خاص از تقسیم علّت گفته شده است آیا لایق به مقام مقدّس واجب الوجود کدامیک از اینهاست و آیا در نفس انسان جمیع علّتها وجود دارد یا وجود ندارد.

اینهاست مجموع مسائلی که در این مبحث از کتاب شرح منظومه بیان شده است. ولی آنچه ما در درجه اوّل در نظر داریم تعقیب کنیم بعد از بیان مختصری از تعریفات و بعد از ذکر بعضی از تقسیمات و بعضی از احکام علّت و معلول، بحث و تحقیق در اصل علّیت غائی است. چنانکه میدانیم این مسأله یکی از مسائل مورد