«قدم» ذکر شده است. «حدوث» یعنی بودن وجود شیء بعد از عدم آن شیء؛ به عبارت دیگر اگر شیئی موجود بشود بعد از آنکه موجود نبوده است، آن شیء حادث است. و امّا «قدم» یعنی اینکه وجود شیء مسبوق به عدم خود نباشد؛ پس قدیم یعنی آن چیزی که موجود است و همیشه موجود بوده است. گاهی در تعریف «حدوث» و «قدم» به جای آنکه بگویند «حدوث» مسبوقیت وجود شیء به عدم او و «قدم» عدم مسبوقیت وجود شیء به عدم اوست، میگویند «حدوث» مسبوقیت وجود شیء به غیر خودش و «قدم» عدم مسبوقیت وجود شیء به غیر خودش است.

حاجی سبزواری پس از تعریف «حدوث» و «قدم» به بیان اقسام حدوث و قدم پرداخته است [1]. اوّلین تقسیم این است که هر یک از حدوث و قدم یا حقیقی است یا اضافی. حدوث و قدم حقیقی همان است که تعریف آن در بالا گفته شد، امّا حدوث و قدم اضافی همان است که معمولا در عرف به کار برده و با کلماتی نظیر «نو و کهنه»، «جدید و قدیم» از آن تعبیر میکنند. به عبارت دیگر از دو شیء حادث، آن یکی را که زمان حدوثش مقدّم است یعنی زودتر به وجود آمده است، نسبت به شیء دوم «قدیم» و آن شیء دیگر را که زمان حدوثش مؤخّر است، نسبت به شیء اوّل «حادث» میگویند.

تقسیم دیگر این است که هر یک از حدوث و قدم یا ذاتی است یا زمانی:

حدوث موصوف میشود به «ذاتی» و آن عبارت

است از قبلیت لیسیت ذات (یعنی تقدّم نیستی

ذات) بر وجود وی، بگیر (این مطلب را).

یا تعبیر کن از «لیسیت ذات» به «عدم مجامع» (یعنی

در تعریف «حدوث ذاتی» به جای تقدّم لیسیت ذات

بر وجود، بگو: تقدّم عدم مجامع بر وجود)

همان طور که تقدّم لیسیت واقعی (یا وجودی)