این موادّ سه گانه از تعریف بی نیاز میباشند

و در این جهت اقتدا به وجود دارند.

شرح: در اوّل هر باب و هر فصل باید موضوع آن باب یا آن فصل تعریف شود تا معلوم گردد که بحث در اطراف چیست؟ در اینجا نیز این پرسش میآید که تعریف هر یک از موادّ سه گانه چیست؟

جواب این است که اینها بی نیاز از تعریف میباشند و امکان تعریف برای اینها وجود ندارد. مفهومی نیازمند به تعریف است و امکان تعریف برایش هست که بدیهی و معلوم اوّلی نفس نباشد، امّا اگر یک مفهوم، بدیهی و معلوم اوّلی نفس شد و جهل و ابهامی در مفهومش نبود که نیازمند به توضیح و تعیین و معلوم کردن باشد، بی نیاز از تعریف است و به عبارت دیگر معانی و مفاهیمی که بلا واسطه مفهوم و معنی دیگر عارض نفس میشود بی نیاز از تعریف هستند. اگر فرض کنیم تمام معانی و مفاهیم بدون استثنا نیازمند به وساطت مفاهیم دیگرند لازم میآید که هیچ معنی و مفهومی قابل تعریف نباشد و در نتیجه هیچ معنی و مفهومی در ذهن معلوم و روشن نبوده باشد.

از این نظر است که معانی و مفاهیم بر دو قسم میشوند:

الف. بدیهی

ب. نظری

چنانکه در منطق توضیح داده شده است [1].

الف. اینکه گفته میشود بعضی مفاهیم نیازمند به واسطه هستند و بعضی نیستند، مقصود از «واسطه» یک معنی و مفهوم دیگر است نه چیز دیگر. علیهذا نیازمندی یک مفهوم به وساطت آلت احساس و عدم نیازمندی آن به چنین آلتی، از محلّ بحث خارج است. نیازمندی یک مفهوم به مفهوم و معنی دیگر به این شکل است که این معنی دوم تشریح کننده و تجزیه کننده مفهوم اوّلی است، و امّا نیازمندی یک معنی و مفهوم به آلت احساس به این شکل است که تا آلت احساس در کار نباشد آن مفهوم به هیچ نحو عارض ذهن نمیشود، نه به صورت یک مفهوم بدیهی و نه به صورت یک مفهوم نظری.