مجموعه آثار ط-صدرا - مطهری، مرتضی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 5 صفحه : 319

تشخّص و هویت و هذیت و «او بودن» میشود [1].

دلایل و براهین فلاسفه در امتناع اعاده معدوم

دلیل اوّل

از جمله براهینی که حاجی سبزواری در شرح منظومه اقامه کرده است این است:

فانّه علی جوازها حتم		فی الشّخص تجویز تخلّل العدم

یعنی بنا بر فرض آنکه اعاده معدوم جایز باشد ایجاب میکند که میان یک شیء، «عدم» فاصله شده باشد. آیا ممکن است یک چیزی بین خود و خودش «عدم» فاصله شود؟

البته فاصله شدن «عدم» در بین دو شخص- مانند فاصله بین سعدی و حافظ- بدون اشکال است امّا فاصله شدن «عدم» در بین یک شیء (مانند یک انسان) و خودش قابل تصوّر نیست و حتّی زمان نیز نمیتواند بین یک شیء و خودش فاصله شود، زیرا آن، «یک شیء» بیشتر نیست.

[1]. قائل به «اصالت ماهیت» نیز برای ماهیت، ذاتی مجزّا از وجود و عدم در خارج قائل نیست یعنی قائل نیست که ذات واحد و متعینی گاهی در خارج معروض وجود واقع میشود و گاهی معروض عدم، بلکه مدعی است که ماهیت، قطع نظر از وجود و مرتبه موجودیت در خارج، ذاتی و خودیتی ندارد زیرا در غیر این صورت قول به «ماهیت منفکة عن الوجودین» لازم میآید. قائل به اصالت ماهیت نیز تنها در ذهن ماهیت را ذاتی منفک از وجود و عدم میداند، آن هم نه در حاقّ ذهن بلکه «بتحلیل من العقل» و به تحقیق دقیقی که ما در حاشیه شرح منظومه کردهایم این انفکاک هم بین ماهیت و مفهوم وجود و عدم است نه واقعیت وجود (مراجعه شود) و از همین جاست که برهان معروف و متین «اصالت وجود» زنده میشود که «کیف و بالکون عن استواء- قد خرجت قاطبة الاشیاء». حقیقت این است که هر چند قائلین به اصالت ماهیت قائل به ثبوت معدومات و جواز اعاده معدوم نیستند ولی لازمه قول به اصالت ماهیت همین لوازم است، چیزی که هست زیرکان قوم منکر این دو مسأله بدیهی البطلان شدهاند ولی متوجّه نشدهاند که لازمه اصالت ماهیت این دو لازم است و مغفلین [یا] یکی از این دو مسأله را پذیرفتهاند (مثل بعضی مدّعیان زمان ما) و یا هر دو مسأله را پذیرفتهاند (مثل برخی از متکلّمین) و صدرا که دقیق شده، متوجه شده است که اساساً نظریه «اصالت ماهیت» سخیف است ولی او نیز متوجه نشده است که لازمه اصالت ماهیت، این دو مسأله است. البته علّت اساسی این است که اصالت ماهیت و وجود در بین قدما مطرح نبوده و الّا رابطهاش با این دو مسأله کاملا روشن میشد.

نام کتاب : مجموعه آثار ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 5 صفحه : 319

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست