مختصات ممکنات است. حکما معمولًا برهانی بر این مطلب اقامه میکنند که در مصراع دوم این بیت ذکر شده است و آن اینکه اگر ذات حق تعالی دو حیثیتی باشد لازم میآید وجودش عارض ماهیتش باشد و لازمه عروض وجود بر ماهیت، معلولیت وجود است و معلولیت وجود واجب محال است، خواه آنکه فرض شود معلولِ علت خارجی است زیرا واضح است چیزی که وجود خود را از علت خارجی کسب کرده است واجب الوجود نیست بلکه ممکن الوجود است، و خواه آنکه فرض شود وجود واجب معلول ذات و ماهیت واجب است. این شق را بیت بعدی توضیح میدهد:

پس وجود پیشین با وجود پسین یکی میشود

یا سلسله وجودات به جایی منتهی نمیگردد

شرح: یعنی اگر وجود واجب، معلول ذات واجب باشد، لازم میآید که ذات واجب در مرتبه قبل از وجودش تحقق داشته باشد، زیرا علت بر معلول تقدم وجودی دارد. اگر واجب تعالی ذاتی داشته باشد و وجودی، و ذاتش تحقق و وجودی قبل از وجودش داشته باشد یا این است که آن وجود مقدم عین همان وجود معلول است که مؤخر است، پس لازم میآید «اتحاد سابق و لا حق» و به عبارت دیگر لازم میآید «تقدم شیء بر نفس» که البته محال است، و یا این است که آن وجودِ مقدم غیر از وجود مؤخر است. نقل کلام میشود به آن وجود مقدم که آن نیز بنا به فرض عارض بر ماهیت است و چون عارض است معلول است و چون معلول ذات است پس ذات باید وجودی قبل از این وجود معلول داشته باشد. بار دیگر نقل کلام میشود به وجود قبل از این وجود، آن نیز چون عارض است معلول است و چون معلول ذات است مسبوق است به وجود قبلی و هکذا الی غیر النهایه، پس لازم میآید ذات حق دارای بی نهایت وجود ذات باشد که هر کدام معلول دیگری است و این تسلسل است و محال است [1].