«وحدت و کثرت» خواهیم گفت که انسان در تصدیقات خود محمولی را بر موضوعی حمل میکند؛ مثلًا میگوید: «انسان عالم است»، «عالم نویسنده است»، «نویسنده هنرمند است»، و امثال اینها. هر جا که «است» حکمفرما میشود در واقع میان دو چیز پیوند و ارتباط برقرار میگردد. این پیوند از نوع یگانگی است؛ یعنی در واقع «توحیدِ کثیر» است، میخواهیم بگوییم این دو معنی که ادراک میکنیم در ظرف خارج یگانهاند.

اکنون میگوییم اگر وجود اصیل نباشد این یگانگی هرگز پیدا نمیشود، زیرا ماهیات همه با یکدیگر تباین ذاتی دارند. بدیهی است که ذات «انسان» عین ذات «عالم» یا «کاتب» یا «هنرمند» نیست؛ به عبارت دیگر حیثیت «انسان» و حیثیت «علم» و حیثیت «کتابت» و حیثیت «هنر» با یکدیگر متغایرند، همه اینها از یکدیگر سلب میشوند، انسان از آن جهت که انسان است عالم یا کاتب یا هنرمند نیست و به تعبیر دیگر انسان بما هو انسان عین عالم بما هو عالم و یا کاتب بماهو کاتب نیست و در عین حال انسان همیشه یا احیاناً در اکثر اوقات عالم است؛ یعنی انسان با علم و عالم نوعی یگانگی دارد. این یگانگی در وجود است، یعنی یک وجود است که هم انسان است و هم عالم و هم هنرمند، و اگر وجود، اعتباری باشد وحدت هم اعتباری خواهد بود، پس هرگز میان موضوعات و محمولات یگانگی واقعی برقرار نمیشود، پس هیچ قضیهای از این نوع قضایا (قضایای حملی شایع صناعی) نمیتواند صادق باشد و حال آنکه بالضروره صادق میباشند.