اصالت

«اصالت» فقط مقابل «اعتباریت» است؛ یعنی آیا آن چیزی که در ماورای ذهن ما متن واقعیت را تشکیل میدهد و منشأ آثار خارجی است وجود است یا ماهیت [1]؟

زیرا منشأ هر خیر و کمالی وجود است

و فرق میان دو نحو از وجود (خارجی

و ذهنی) کافی است (برای اثبات مطلوب)

الف. ذهن بشر قادر است که بعضی مفاهیم را از مفاهیم دیگر انتزاع کند. در مباحث بعدی روشن خواهد شد که لزومی ندارد تمامی معانی و مفاهیم ذهنی مستقیماً مصداق خارجی داشته باشد. مثلًا ذهن بشری تصور از «عدم» دارد، مفهوم عدم یکی از مفاهیم ذهنی است؛ در صورتی که میدانیم عدم، لا شیئیت است و امکان ندارد مصداق حقیقی داشته باشد، هر چه را مصداق عدم فرض کنیم او یک شیء خواهد بود و شیء مصداق وجود است نه عدم.

مفهوم عدم یک مفهوم انتزاعی و نسبی است و مصداقهایش مصداق اعتباری.

ب. از هستی و چیستی (وجود و ماهیت) که در همه اشیاء تشخیص داده میشود قطعاً یکی اعتباری است و دیگری اصیل. ممکن نیست هر دو اعتباری و یا هر دو اصیل باشد. اگر هر دو اعتباری باشد لازم میآید هستی و چیستی اشیاء اندیشه محض باشد و در خارج نه از هستی خبری باشد و نه از چیستی و این خلاف اصل بدیهی و قطعی اوّلی ماست که: «واقعیتی بلکه واقعیتهایی در خارج از اندیشه ما هست». این اصل تکیه گاه و نقطه شروع فلسفه است و راه فلسفه از سفسطه و راه رئالیسم از ایدئالیسم در همین نقطه از یکدیگر جدا میشود.

همچنین ممکن نیست هیچکدام اعتباری نباشند و هر دو اصیل باشند، زیرا اگر هر دو اصیل باشند یا این است که در خارج متحدند و مجموعاً یک واحد واقعیت را تشکیل میدهند یا دو واحد واقعیت را تشکیل میدهند. اگر در خارج متحد باشند لازم میآید حیثیت وجود عین حیثیت ماهیت باشد و حال آنکه بالضروره حیثیت ذاتی وجود غیر از حیثیت ذاتی ماهیت است؛ بعلاوه لازم میآید همه ماهیتها یک ماهیت باشند، زیرا هر ماهیتی مساوی با وجود خواهد بود و قهراً همه ماهیتها مساوی هم و عین هم خواهند بود. و اگر مجموعاً دو واحد را تشکیل دهند مستلزم این است که هیچ واحدی وجود نداشته باشد زیرا هر یک از دو واحد نیز به نوبه خود مرکب خواهند بود از ماهیت و وجود، و هر یک از آن ماهیت و وجودها نیز از ماهیت و وجود دیگری و همچنین الی غیر النهایه، و منتهی نخواهد شد به ماهیت و وجودی که مرکب از ماهیت و وجود دیگری نباشد؛ یعنی هر واحدی مرکب از دو واحد خواهد بود و آن واحد نیز به نوبه خود از دو واحد دیگر مرکب خواهد بود و همین طور الی غیر النهایه و به واحد غیر مرکب از دو واحد منتهی نخواهد شد. پس به واحد واقعی نخواهیم رسید و چون به واحد واقعی نمیرسیم کثیر واقعی نیز نخواهیم داشت. پس لازمه اینکه ماهیت و وجود دو حیثیت جداگانه واقعی در کنار هم باشند این